Posiadanie gaśnicy to jedno, ale umiejętność jej prawidłowego użycia w sytuacji kryzysowej to zupełnie inna kwestia. Czy wiesz, jaki typ gaśnicy jest najlepszy do Twojej firmy? Czy potrafisz odczytać tajemnicze oznaczenia na jej etykiecie? Ten przewodnik rozwieje wszystkie Twoje wątpliwości i sprawi, że w kluczowym momencie będziesz działać pewnie i skutecznie.
ABC Pożarów: Zrozum, z czym walczysz
Zanim wybierzesz gaśnicę, musisz wiedzieć, co może się palić. Zgodnie z normą europejską PN-EN 2:1998/A1:2006, pożary dzielimy na grupy, które określają rodzaj palącego się materiału. To kluczowa wiedza, ponieważ użycie niewłaściwej gaśnicy może być nieskuteczne, a nawet niebezpieczne.
- Grupa A: Pożary ciał stałych pochodzenia organicznego, przy których spalaniu powstaje żar. To najczęstsze pożary w domach.
Przykłady: drewno, papier, tkaniny, węgiel, słoma. - Grupa B: Pożary cieczy palnych i substancji stałych topiących się pod wpływem ciepła.
Przykłady: benzyna, oleje, alkohole, lakiery, parafina. - Grupa C: Pożary gazów palnych.
Przykłady: metan, propan, butan, wodór, acetylen. - Grupa D: Pożary metali lekkich i ich stopów.
Przykłady: magnez, sód, potas, glin. - Grupa F: Pożary tłuszczów i olejów jadalnych w urządzeniach kuchennych.
Przykłady: rozgrzany olej na patelni, frytura.
Mechanizmy działania środków gaśniczych
Gaszenie pożaru polega na przerwaniu procesu spalania. W tym celu stosuje się środki gaśnicze o różnych mechanizmach działania:
- chłodzące – obniżają temperaturę materiału palnego poniżej punktu zapłonu,
- izolujące – odcinają dopływ tlenu do ognia,
- rozcieńczające – zmniejszają stężenie tlenu w strefie spalania, aż do momentu, gdy spalanie ustaje,
- inhibicyjne – hamują reakcje chemiczne odpowiedzialne za podtrzymywanie ognia, wiążąc aktywne cząsteczki (rodniki).
Rodzaje środków gaśniczych
Woda
Woda skutecznie pochłania ciepło z palących się materiałów, obniżając ich temperaturę i zatrzymując spalanie. Dodatkowo, para wodna powstająca w wyniku kontaktu z ogniem wypiera tlen ze strefy pożaru. Przy pożarach cieczy mieszających się z wodą (np. alkohol) działa także przez ich rozcieńczanie.
Zalety: niska cena, łatwa dostępność, możliwość stosowania w formie zwartego strumienia, rozproszonej lub jako mgła wodna (najskuteczniejsze formy).
Nie należy jej używać do gaszenia:
- substancji reagujących z wodą (np. karbid, sód, potas),
- materiałów o wysokiej temperaturze żaru (np. aluminium i jego stopy),
- cieczy palnych lżejszych od wody (np. olej),
- urządzeń elektrycznych pod napięciem.
Piana gaśnicza
Piana odcina dopływ tlenu i jednocześnie obniża temperaturę dzięki parowaniu zawartej w niej wody.
Nie powinna być stosowana przy:
- substancjach reagujących z wodą (np. karbid),
- silnie żarzących się materiałach,
- urządzeniach pod napięciem.
Proszki gaśnicze
Proszki to drobne cząstki niepalnych substancji, które izolują palący się materiał od tlenu. Niektóre wydzielają dwutlenek węgla i wykazują działanie hamujące reakcje spalania. Idealne do gaszenia archiwów, dokumentów i eksponatów, ponieważ nie powodują zawilgocenia.
Nie należy ich stosować do gaszenia:
- precyzyjnych mechanizmów w ruchu (ryzyko zatarcia).
Gazy gaśnicze
Ich działanie polega na zmniejszeniu stężenia tlenu w miejscu spalania. Najczęściej stosowanym gazem jest dwutlenek węgla (CO₂), który znajduje się w gaśnicach śniegowych oraz systemach gaśniczych. Po rozprężeniu przechodzi w postać „śniegu” o temp. -78°C, a następnie sublimuje do postaci gazowej.
W systemach stałych stosuje się także azot.
Poznaj swojego bohatera: rodzaje gaśnic i ich przeznaczenie
Każda gaśnica ma swoją specjalizację. Wybór odpowiedniej jest fundamentem skutecznej akcji gaśniczej.
Gaśnica Proszkowa (GP) – Uniwersalny Żołnierz
Najpopularniejszy typ gaśnicy w Polsce, oznaczony literami ABC lub BC. Jej głównym atutem jest wszechstronność.
- Gasi pożary: grup A, B i C.
- Zalety: wysoka skuteczność, możliwość gaszenia urządzeń elektrycznych pod napięciem (zwykle do 1000 V), niska cena.
- Wady: proszek tworzy duże zapylenie, co ogranicza widoczność i jest trudny do sprzątnięcia. Może uszkodzić elektronikę i wrażliwe mechanizmy.
- Idealna do: samochodu, garażu, kotłowni, piwnicy.
Gaśnica Śniegowa (GS) – czysty specjalista
Wypełniona jest skroplonym dwutlenkiem węgla (CO₂). Oznaczona literami B i C.
- Gasi pożary: grup B i C.
- Zalety: nie pozostawia zanieczyszczeń po użyciu, co czyni ją idealną do gaszenia elektroniki, serwerowni, laboratoriów czy maszyn precyzyjnych.
- Wady: jest cięższa od proszkowej, ma krótszy czas działania. Uwaga! Środek gaśniczy ma temperaturę ok. -78°C, co grozi odmrożeniami. Nigdy nie należy nią gasić ludzi!
- Idealna do: biura, serwerowni, warsztatu.
Gaśnica Pianowa (GPN) – pogromca tłuszczu i cieczy
Zawiera środek pianotwórczy. Najczęściej oznaczona literami A i B.
- Gasi pożary: grup A i B.
- Zalety: skutecznie izoluje palącą się ciecz od dostępu tlenu, chłodzi powierzchnię i utrudnia ponowne zapalenie. Łatwiejsza do sprzątnięcia niż proszek.
- Wady: nie można nią gasić urządzeń pod napięciem (chyba że producent zaznaczył inaczej).
- Idealna do: kuchni, gastronomii, magazynów z cieczami palnymi.
Porównanie gaśnic
| Rodzaj Gaśnicy | Gasi grupy pożarów | Główne Zalety | Główne Wady | Najlepsze Zastosowanie |
|---|---|---|---|---|
| Proszkowa (GP) | A, B, C | Wszechstronność, cena | Brudzi, niszczy elektronikę | Samochód, garaż, kotłownia |
| Śniegowa (GS) | B, C | Nie pozostawia śladów | Ryzyko odmrożeń, ciężka | Serwerownia, biuro, laboratorium |
| Pianowa (GPN) | A, B | Skuteczna na ciecze, chłodzi | Przewodzi prąd | Kuchnia, gastronomia |
| Wodna-mgłowa (GW) | A, F | Ekologiczna, bezpieczna | Wyższa cena | Biura, archiwa, szpitale |
Jak czytać etykietę gaśnicy?
Etykieta to dowód osobisty gaśnicy. Znajdziesz na niej:
- Oznaczenia literowe: A, B, C, F – informują, jakie grupy pożarów gasi.
- Wielkość napełnienia: np. "2 kg" lub "6 kg" – określa ilość środka gaśniczego.
- Piktogramy: Graficzne przedstawienie grup pożarów.
- Instrukcja obsługi: Zwykle w formie obrazkowej.
- Data produkcji i legalizacji: Kluczowe informacje o terminach przeglądów.
Jak używać gaśnicy? Instrukcja krok po kroku
W stresie łatwo zapomnieć o podstawach. Zapamiętaj te 4 kroki:
- Zerwij zawleczkę (zabezpieczenie). To metalowy pierścień, który blokuje dźwignię.
- Skieruj dyszę na źródło ognia. Celuj w podstawę płomieni, a nie w sam ich szczyt. Zachowaj bezpieczną odległość (zwykle 1-2 metry).
- Naciśnij dźwignię. Spowoduje to uwolnienie środka gaśniczego.
- Omiataj płomienie. Poruszaj dyszą na boki, pokrywając całą powierzchnię palącego się materiału, aż ogień zgaśnie.
Pamiętaj, aby po użyciu oddać gaśnicę do autoryzowanego serwisu w celu ponownego napełnienia i kontroli. Twoje bezpieczeństwo jest najważniejsze!
Rozmieszczenie gaśnic w budynkach
Gaśnice powinny być umieszczone w:
- łatwo dostępnych i widocznych miejscach, takich jak:
- wejścia do budynków,
- klatki schodowe,
- korytarze,
- wyjścia na zewnątrz pomieszczeń,
- miejscach zabezpieczonych przed uszkodzeniami mechanicznymi i działaniem ciepła,
- tych samych lokalizacjach na każdej kondygnacji (jeśli to możliwe).
Dodatkowe zasady:
- maksymalna odległość do gaśnicy: 30 metrów,
- dostęp do gaśnicy o szerokości co najmniej 1 metra,
- oznaczenie miejsca gaśnic zgodne z Polskimi Normami.
Przeglądy gaśnic - obowiązkowe kontrole gaśnic w Polsce?
Regularna kontrola gaśnic w naszym kraju jest wymagana przepisami prawa i powinna być przeprowadzana przynajmniej raz na 12 miesięcy. Co 5 lat konieczne jest wykonanie bardziej zaawansowanego przeglądu technicznego. Dla gaśnic z dwutlenkiem węgla oraz tych wykorzystujących mokre środki chemiczne wymagane są także szczegółowe kontrole wewnętrzne, w tym badanie wytrzymałości zbiornika pod ciśnieniem – tzw. badanie hydrostatyczne. Zakres obowiązkowych przeglądów obejmuje:
1. Roczny przegląd techniczny
Każda gaśnica musi być sprawdzana co najmniej raz do roku, zgodnie z przepisami ochrony przeciwpożarowej.
2. Pięcioletni serwis
Gaśnice pianowe, proszkowe oraz wodne powinny przechodzić rozszerzony serwis co 5 lat, który obejmuje dokładniejszą ocenę ich stanu technicznego.
3. Badanie ciśnieniowe (hydrostatyczne)
W przypadku gaśnic śniegowych (CO₂) oraz urządzeń z mokrymi środkami gaśniczymi, obowiązkowe jest badanie hydrostatyczne przeprowadzane raz na pięć lat.
Wymogi dotyczące kontroli i konserwacji wynikają bezpośrednio z przepisów przeciwpożarowych. Celem tych regulacji jest zapewnienie pełnej sprawności urządzeń w razie pożaru. Obowiązek utrzymania sprzętu w odpowiednim stanie technicznym spoczywa na właścicielu lub zarządcy budynku. Czynności serwisowe powinny być realizowane przez wykwalifikowany personel, posiadający stosowne uprawnienia i doświadczenie w legalizacji oraz konserwacji sprzętu gaśniczego.
