Wentylacja miejscowa

Zanieczyszczenie powietrza na stanowiskach pracy

Podczas różnych procesów technologicznych wydzielają się szkodliwe substancje w postaci pyłów, mgły i gazów, które zanieczyszczają powietrze na stanowiskach pracy. Najczęściej źródłem zanieczyszczeń jest spawanie i cięcie metali. Innymi źródłami emisji zanieczyszczeń są procesy związane z przesypywaniem pylących substancji oraz obrabiarki metali wytwarzające pyły oraz mgłę olejową.

Wentylacja miejscowa (stanowiskowa)

Wentylacja miejscowa to najskuteczniejszy sposób na zapewnienie czystego powietrza na stanowisku pracy. Kluczem do skuteczności jest wyłapanie zanieczyszczeń jak najbliżej miejsca ich powstawania, tak aby zanieczyszczone powietrze nie docierało do twarzy pracownika oraz nie rozchodziło się po całym pomieszczeniu. Wentylacja miejscowa nie zastępuje wentylacji ogólnej pomieszczenia, lecz jest jej uzupełnieniem.

Celowość stosowania odciągów miejscowych uzasadniona jest dwoma głównymi czynnikami: zdrowotnymi i ekonomicznymi.

Czynniki zdrowotne:
Wdychanie zanieczyszczonego powietrza powoduje problemy zdrowotne i prowadzi do wystąpienia różnych chorób zawodowych w zależności od rodzaju zanieczyszczeń:

• Dymy spawalnicze i lutownicze - zanieczyszczenia tworzone podczas spawania i procesów pokrewnych występują w postaci gazów oraz pyłów. Najbardziej niebezpieczne cząsteczki mają rozmiar poniżej 1 mikrona i mogą poprzez pęcherzyki płucne dostawać się do krwioobiegu. Najczęściej są to tlenki żelaza, kadmu, cynku, magnezu, niklu, chromu, miedzi itp. Długotrwałe wdychanie dymów spawalniczych wywołuje pylicę płuc, astmę, bronchit i inne choroby układu oddechowego. Równocześnie mogą występować inne schorzenia, np. choroby układu nerwowego, pokarmowego i układu krążenia. W składzie pyłu spawalniczego mogą znajdować się również związki o udowodnionym działaniu toksycznym, wywołujące procesy zwłóknienia tkanek, działające alergizująco i rakotwórczo.
• Mgła olejowa - źródłami emisji mgły olejowej są najczęściej obrabiarki metali. Praca w powietrzu zanieczyszczonym olejem lub chłodziwem prowadzi do alergii, chorób oczu i płuc. Zwiększa się również ryzyko wypadku na śliskiej podłodze. Ponadto przedostawanie się oleju do kanałów wentylacyjnych sprzyja rozwojowi bakterii, które mogą być roznoszone po całym budynku.
• Inne związki chemiczne i pyły -  lista substancji niebezpiecznych dla zdrowia i ich najwyższych dopuszczalnych stężeń jest publikowana w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. z 2002r. Nr 217 poz. 1833 z późn. zm.). Aby wyeliminować ryzyko kontaktu pracownika z niebezpiecznymi substancjami w powietrzu stosuje się wentylację miejscową w laboratoriach chemicznych, drukarniach, przy obróbce tworzyw sztucznych, w przemyśle spożywczym przy przesypywaniu proszków itp.

Czynniki ekonomiczne
Stosowanie filtrowentylacji miejscowej uzasadnione jest wieloma czynnikami ekonomicznymi:

• radykalne zmniejszenie kosztu ogrzewania pomieszczenia - oczyszczone powietrze pozostaje w pomieszczeniu, a więc nie ma strat ogrzewania,
• możliwość zastosowania wentylacji ogólnej o mniejszej wydajności, a więc o mniejszym zużyciu energii,
• wyższa wydajność pracy - w czystym powietrzu pracownicy mają lepsze samopoczucie, lepszą koncentrację i mniej problemów zdrowotnych zmniejszających wydajność,
• mniejsze problemy kadrowe, mniejsza absencja i rotacja pracowników, zmniejszenie przestojów i kosztów szkoleń,
• mniejsze wydatki na sprzęt ochrony osobistej (maski oddechowe),
• mniejsza awaryjność maszyn i precyzyjnych urządzeń dzięki zmniejszeniu ogólnego zapylenia pomieszczeń produkcyjnych,
• zmniejszenie kosztów sprzątania.

Wentylacja stanowiskowa - wymagania prawne
Konieczność zapewnienia skutecznej wentylacji w pomieszczeniach spawalni oraz na innych stanowiskach, na których może dochodzić do zanieczyszczenia powietrza szkodliwymi substancjami wynika z przepisów prawnych:

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 kwietnia 2000r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych (Dz.U. z 2000r. Nr 40 poz. 470), które postanawia w paragrafach:
  - § 8.1. Pomieszczenia spawalni powinny być wyposażone w wentylację zapewniającą skuteczne usuwanie zanieczyszczeń szkodliwych dla zdrowia.
  - § 9. Stałe stanowisko spawalnicze, na którym istnieje możliwość emisji szkodliwych pyłów i gazów, pracodawca powinien wyposażyć w instalację wentylacji stanowiskowej.
  - § 10.1. Stosowanie w spawalni stacjonarnych urządzeń do podgrzewania przedmiotów przed lub po poddaniu ich procesom spawalniczym jest dopuszczalne pod warunkiem, że urządzenia te będą wyposażone w wentylację miejscową.
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) 
  - § 32 ust. 2 W pomieszczeniach pracy, w których wydzielają się substancje szkodliwe dla zdrowia, powinna być zapewniona taka wymiana powietrza, aby nie były przekraczane wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń tych substancji.
  - § 34 Urządzenia lub ich części, z których mogą wydzielać się szkodliwe gazy, pary lub pyły, powinny być zhermetyzowane. W razie niemożliwości zhermetyzowania, urządzenia te powinny być wyposażone w miejscowe wyciągi.
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. z 2002r. Nr 217 poz. 1833 z późn. zm.).