Oznaczenia osłon twarzy i oczu

Odpowiednie własności ochronne osłon twarzy i dopasowanie do zagrożeń to podstawowe kryteria doboru. Wszystkie rodzaje ochron twarzy muszą spełniać określone wymagania oraz muszą być odpowiednio oznakowane, aby jednoznacznie można było stwierdzić ich własności ochronne. Oprawy (ramki) i szybki powinny być znakowane oddzielnie. W przypadku środków ochrony oczu i twarzy, w których oprawka i szybka ochronna stanowią jedną całość, znakowanie jest umieszczane tylko na oprawce. Okulary, gogle i osłony twarzy muszą spełniać wymagania normy EN 166 a od listopada 2024 r. nowej normy ISO 16321.

W listopadzie 2024 roku, obowiązujące obecnie normy europejskie dla środków ochrony twarzy i oczu zostaną zastąpione normami międzynarodowymi ISO. Parametry ochronne środków ochrony oczu i twarzy zostały określone na podstawie wymagań zawartych w serii norm ISO 16321. Wymagania w normach ISO nie odstają znacząco od tych, które obowiązują obecnie. Największe zmiany odnoszą się do znakowania środków ochrony oczu chroniących przed zagrożeniami mechanicznymi oraz do wymagań. Zakres norm ISO nie obejmuje również wymagań dla osłon twarzy chroniących przed łukiem powstającym przy zwarciu elektrycznym.
Istniejące certyfikaty oparte na normie EN 166 zachowają ważność do wyznaczonych dat wygaśnięcia, ale maksymalnie przez pięć lat. Oznacza to, że produkty certyfikowane zgodnie z normą EN 166 do dnia 31 października 2024 roku mogą być wprowadzane do obrotu zgodnie z normą EN 166 do 31 października 2029 roku. W tym czasie będzie występował tak zwany okres przejściowy, w którym na rynku będą dostępne okulary ochronne zgodne z normą EN 166 oraz EN ISO 16321. 
W związku ze zmianami metod badań oraz wymagań wprowadzonymi przez normy ISO, można spodziewać się, że większość produktów obecnych na rynku spełnia te wymagania. Natomiast po stronie producenta będzie konieczna ponowna aktualizacja znakowania oraz treść instrukcji użytkowania.

Europejska norma DIN EN 166 określa ogólne wymagania dotyczące indywidualnych środków ochrony wzroku. Produkty spełniające tę normę obejmują oprawki okularów oraz soczewki, które, zgodnie z innymi standardami, dzielą się na soczewki ochronne oraz soczewki filtrujące.

• brak — szybka nie pełni roli filtrującej (nie dotyczy filtrów spawalniczych).
• 2 — filtr chroniący przed nadfioletem (UV), EN 170
• 2C/3 — filtr chroniący przed UV z rozpoznawaniem kolorów, EN 170,
• 4 — filtr chroniący przed podczerwienią (IR), EN 171,
• 4C — filtr chroniący przed podczerwienią (IR) z rozpoznawaniem kolorów, EN 171,
• 5 — filtr chroniący przed olśnieniem słonecznym (przeciwsłoneczny) bez wymagań w podczerwieni, EN 172,
• 6 —  filtr chroniący przed olśnieniem słonecznym (przeciwsłoneczny) z wymaganiami dla podczerwieni.

Im bardziej przezroczysta soczewka, tym wyższa jest jej przepuszczalność.

• 1,2 — bezbarwne, bursztynowe, AR (antyrefleksyjne)
  (stopień przepuszczalności światła 74,4–100%)
  Maksymalna ilość światła dociera do oka, zapewniając odpowiednią widoczność i ostrość.
  Wskazanie zastosowanie: ogólna, codzienna ochrona.
• 1,4 — CBR65
  (stopień przepuszczalności światła 58,1–80%)
  Filtruje niebieskie światło, zwiększa kontrast, zapewniając wyraźniejsze widzenie.
  Wskazane zastosowanie: sztuczne światło, pochmurna lub lekko słoneczna pogoda.
  
• 1,7 — srebrne lustrzane
  (stopień przepuszczalności światła 43,2–58,1%)
  Ogranicza jaskrawość i blask światła podczas pracy na zewnątrz i w pomieszczeniach.
  Wskazane zastosowanie: zmienne warunki oświetleniowe np: rampy załadowcze, budownictwo.
• 2,5 — CBR23, szare, brązowe
  (stopień przepuszczalności światła 17,8–29,1%)
  Ochrona przed naturalnym olśnieniem, ogranicza jaskrawość i blask światła słonecznego.
  Wskazane zastosowanie: na zewnątrz w ciągu dnia, jak w przypadku okularów przeciwsłonecznych.
• 3,1 — ciemnobrązowe, ciemnoszare, niebieski lub czerwone lustrzane
   (stopień przepuszczalności światła 8–17,8%)
  Wskazane zastosowanie: na zewnątrz w ciągu dnia, jak w przypadku okularów przeciwsłonecznych.

Oznaczenie:

• 8 — ochrona przed łukiem powstającym podczas zwarcia elektrycznego, dotyczy osłon twarzy,
• 9 — ochrona przed stopionym metalem i przenikaniem gorących ciał stałych, dotyczy gogli ochronnych i osłon twarzy,
• K — odporność na uszkodzenie powierzchni przez drobne cząstki pyłu, dotyczy okularów, gogli i osłon twarzy,
• N — odporność na zamglenie (zaparowanie), dotyczy okularów, gogli i osłon twarzy,
• R — zwiększony współczynnik odbicia światła, dotyczy okularów, gogli i osłon twarzy.

W przypadku, gdy nie ma oznaczenia dodatkowego, to znaczy, że produkt nie posiada ww. cech ochronnych.

• Przykład oznaczenia:
  "5-3,1 1F" - informuje, że jest to filtr chroniący przed olśnieniem słonecznym (5) bez wymagań w podczerwieni, o stopniu ochrony (zaciemnienia) 3,1, wykonany w klasie optycznej „1” przeznaczonej do pracy ciągłej, posiada wytrzymałość na niską energię uderzenia (F) i nie posiada dodatkowych cech ochronnych.

Środki ochrony oczu i twarzy mają za zadanie zapewnić ochronę przed odpryskami ciał stałych (elementami odlatującymi) oraz przed uderzeniami w wystające elementy, takie jak konstrukcje budowlane, maszyny czy gałęzie drzew. Do tego celu stosuje się okulary ochronne, gogle ochronne oraz osłony chroniące twarz, które można nosić bezpośrednio na głowie lub zamocować na hełmie.

Zostały ustalone cztery poziomy odporności na uderzenia:

• A — wysoka energia uderzenia — odporność na uderzenie stalową kulką, o masie 0,86 g, z prędkością 190 m/s, można porównać do uderzenia przed odpryski w kształcie ziaren, odłamków narzędzi powstających w wyniku używania ręcznych z napędem pneumatycznym lub elektrycznym, np. podczas obsługi pneumatycznych pistoletów do wbijania kołków, robót strzelniczych, cięcia lub szlifowania szybkoobrotowymi tarczami. Podczas występowania ryzyka narażenia oczu i twarzy na odpryski ciał stałych i średniej i wysokiej energii zaleca się stosowanie osłon twarzy.
• B — średnia energia uderzenia — odporność na uderzenie stalową kulką, o masie 0,86 g, z prędkością 120 m/s, można porównać do uderzenia przez odpryski w kształcie ziaren, odłamków narzędzi wytwarzanych podczas obróbki: drewna, tworzyw sztucznych, kamieni, metali przy zastosowaniu ręcznych narzędzie z napędem pneumatycznym lub elektrycznym. Podczas występowania ryzyka narażenia oczu i twarzy na odpryski ciał stałych o średniej energii zaleca się stosowanie gogli ochronnych oraz osłon twarzy.
• F — niska energia uderzenia — odporność na uderzenie stalową kulką, o masie 0,86 g, z prędkością 45 m/s, uderzenia powodowane przez odpryski oraz odłamki narzędzi powstałych podczas obróbki metali przy użyciu ręcznych narzędzi ( np.: wiercenie, szlifowanie, rzeźbienie). Podczas występowania ryzyka narażenia oczu i twarzy na odpryski ciał stałych o średniej energii zaleca się stosowanie okularów ochronnych.
• S — podwyższona energia uderzenia — odporność na uderzenie stalową kulką, o masie 22 g z prędkością  5,1 m/s, uderzenia powodowane podczas obróbki tworzyw sztucznych oraz drewna z zastosowaniem ręcznych narzędzi lub podczas kolizji ze statycznym obiektem.
• T — Przetestowano w ekstremalnych temperaturach ( –5°C / +55°C),
• Brak — minimalna odporność na uderzenia, brak oceny stopnia ochrony.

Jeżeli symbole S, F, B i A nie są takie same dla szybek jak i dla ich oprawki, to kompletny środek ochrony oczu i twarzy należy przyporządkować do oznakowania dla niższej klasy.

Aby zapewnić wyraźny obraz poprzez noszenie okularów ochronnych odpowiednich do warunków pracy, właściwości refrakcyjne soczewek muszą przekraczać ustalone normy. Soczewki można podzielić na trzy klasy optyczne:

• Klasa optyczna 1; +/- 0,06 dioptrii — jest przeznaczona do pracy wymagającej szczególnie dobrej widoczności i jest przeznaczona do ciągłego użytkowania.
• Klasa optyczna 2; +/- 0,12 dioptrii — jest przeznaczona do pracy o standardowych wymaganiach względem widoczności, do pracy nieregularnej, z przerwami,
• klasa optyczna 3; - +/- 0,25 dioptrii — jest przeznaczona do sytuacji, gdzie widoczność nie ma specjalnego znaczenia (tylko w przypadkach wyjątkowych i nie do ciągłego noszenia). Praca rzadka (nienadające się do długiego użytku), w wyjątkowych sytuacjach.

Istnieją różne rodzaje odkształceń optycznych, które wpływają na widziany obraz, m.in. sferyczne, pryzmatyczne, cylindryczne i astygmatyczne. Klasyfikacje optyczne oraz okres użytkowania okularów z nimi związany zależą od rodzaju odkształceń. Soczewki z sferycznymi odkształceniami przypisane są do klasy optycznej 1, pryzmatyczne i cylindryczne odkształcenia do klasy optycznej 2, natomiast soczewki z astygmatycznymi odkształceniami do klasy optycznej 3.

Wykorzystano materiały 3M Polska

Filtry chroniące przed promieniowaniem laserowym są znakowane w inny sposób niż pozostałe filtry. Gęstość mocy i gęstość energii promieniowania laserów o pracy ciągłej, impulsowych, z modulacją dobroci i z synchronizacją modu, stanowią podstawę do oznaczania filtrów laserowych i ich opraw (okularów, gogli). Istnieje 10 oznaczeń filtrów chroniących przed promieniowaniem laserowym (od L1 do L10) oraz 5 oznaczeń filtrów laserowych i ich opraw stosowanych do prac przy justowaniu laserów i układów laserowych (od R1 do R5).

Siatkowe osłony twarzy przeznaczone do ochrony przed intensywnym promieniowaniem cieplnym są oznaczane dodatkowo symbolem "G".

Znakowanie tarcz spawalniczych powinno zawierać: symbol producenta, numer normy, której wymagania wyrób spełnia (EN 175). Dodatkowo tarcze zachowujące stałość swoich wymiarów, po zanurzeniu w wodzie oznaczone są symbolem "W".
Znakowanie przyłbic spawalniczych powinno zawierać następujące symbole: symbol producenta, numer normy, której wymagania wyrób spełnia, symbol odporności na uderzenie przez cząstki o dużej prędkości.
Osłony chroniące przed łukiem powstającym przy zwarciu elektrycznym powinny być oznakowane dodatkowo symbolem „8”.

Znając już oznaczenia osłon oczu i oznaczenia osłon twarzy, można zwrócić uwagę również na informacje o ich zastosowaniach. Podobnie jak w przypadku innych środków ochrony osobistej, ich głównym zadaniem jest minimalizowanie ryzyka wypadków i zagrożeń zdrowia – zwłaszcza w obszarze oczu. Jednak poszczególne branże mogą mieć różne wymagania w tym zakresie. Dlatego warto przyjrzeć się sposobom używania okularów ochronnych i osłon twarzy w różnych branżach. 

Tego typu środki ochrony najczęściej są stosowane w przemyśle. Są szczególnie istotne w zakładach produkcyjnych, w których istnieje ryzyko uderzenia, kontaktu z chemikaliami lub kontaktu z promieniowaniem. W takich warunkach dostęp do odpowiednich środków ochrony oczu i twarzy ma ogromne znaczenie dla zdrowia pracowników oraz dla efektywności ich pracy. Jednak to niejedyny obszar, w którym okulary ochronne i osłony twarzy mają bardzo duże znaczenie. Kolejnym ważnym sektorem jest budownictwo, gdzie należy uwzględnić ryzyko związane z unoszącymi się odłamkami, kurzem lub pyłem. Oprócz tego okulary ochronne i osłony twarzy są niezbędne w branży chemicznej – praca w tego typu zawodach wiąże się z ciągłym kontaktem z potencjalnie niebezpiecznymi substancjami, które mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie oczu i skóry. Ponadto środki ochrony osobistej tego typu znajdują zastosowanie m.in. w opiece zdrowotnej.

Zachowanie właściwego poziomu ochrony w miejscu pracy wymaga także regularnej kontroli stanu okularów i osłon. W razie jakichkolwiek uszkodzeń lub zauważalnego zużycia należy jak najszybciej naprawić, lub wymienić dany produkt. To szczególnie ważne w kontekście ryzyka związanego z kontaktem ze środkami chemicznymi albo biologicznymi, które mogą przenikać nawet przez niewielkie szczeliny. Oprócz tego należy zadbać o to, by środki ochrony osobistej były utrzymywane w czystości – do tego przydadzą się specjalistyczne produkty do dezynfekcji i mycia. Co więcej, pracownicy powinni mieć zapewniony łatwy dostęp do tego typu produktów, a sprzęt ochrony oczu powinien być dopasowany do warunków zatrudnienia w danym obiekcie.