Praca na wysokości - przepisy BHP

Spis treści - kliknij aby przejść do interesującego Cię tematu:

• Definicja pracy na wysokości
• Przepisy i normy związane z pracą na wysokościach
• Przykład asekuracji przy pracy na wysokości
• Prace na wysokości – dodatkowe wymagania 

Praca na wysokości - definicja

Według GUS, wypadki związane z pracami na wysokości niezmiennie stanowią największą część wszystkich wypadków przy pracy (około 31% wszystkich wypadków roku 2019), a w szczególności tych śmiertelnych. Dlatego też niezwykle ważna jest prawidłowa organizacji pracy na wysokościach. W tym poradniku omawiamy obowiązki pracodawcy, przepisy bhp, podstawowe pojęcia oraz normy dla sprzętu do pracy na wysokości.

W Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy z późn. zm. (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r., nr 169, poz. 1650) przeczytamy, że pracą na wysokości są prace wykonywane na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi z wyłączeniem następujących okoliczności:

• Praca powyżej 1 m od powierzchni posadzki, jeśli jest to miejsce osłonięte ze wszystkich stron pełnymi ścianami albo oszklonymi ścianami na wysokość 1,5 metra i wyżej.
• Praca powyżej 1 m od powierzchni posadzki, jeśli jest to miejsce wyposażone w stabilne konstrukcje albo urządzenia, które są w stanie skutecznie ochronić pracownika przed wypadnięciem.

Szczególną odmianą pracy na wysokości, jest również praca na głębokości np. w studzienkach, kanałach, zbiornikach.

Przepisy BHP przy pracy na wysokości

Przepisy BHP w Polsce zobowiązują pracodawców zatrudniających osoby wykonujące prace na wysokości do zapewnienia właściwych środków chroniących przed upadkiem. Jeżeli jest to możliwe, prace należy organizować tak, aby pracownicy znajdowali się poza strefą zagrożenia upadkiem z wysokości. W przypadku gdy jest to niemożliwe, należy dokonać wyboru najbardziej odpowiedniego sprzętu, który zapewni właściwe warunki pracy i bezpieczeństwo. Stosuje się przy tym zasadę pierwszeństwa środków ochrony zbiorowej (balustrady i siatki ochronne) nad środkami ochrony osobistej (indywidualny sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości). 

Jeżeli nie ma możliwości zastosowania tych pierwszych, wówczas należy zadbać o indywidualną ochronę dla każdego z pracowników . Odpowiednią asekurację pracowników możemy osiągnąć poprzez dobór systemu powstrzymywania spadania, który składa się z trzech podstawowych elementów (oznaczonych na ilustracji): punktu kotwiczącego (A), szelek bezpieczeństwa (B) oraz zespołu łącząco-amortyzującego (C). Warto tutaj podreślić, że elementy takiego zestawu są kategoryzowane jako ŚOI kat. III - bezpośrednia ochrona zdrowia i życia (Rozporządzeniu UE 2016/425 w sprawie środków ochrony indywidualnej), dlatego bezwzględnie muszą one spełniać stosowne normy (najważniejsze normy dla tego typu sprzętu wymieniliśmy niżej). Przyjrzyjmy się zatem jakie funkcje pełni każdy z elementów zespołu łącząco-amortyzującego:

A. Punkt kotwiczący – pierwszy i kluczowy element, pozwalający na bezpieczne przyłączenie zespołu łączącego-amortyzującego do elementu konstrukcji stałej. Zarówno punkt kotwiczący jak i element do którego jest mocowany muszą mieć wytrzymałość co najmniej 10kN. Punkty kotwiczące mogą należeć do jednego z 2 typów:

• Stałe punkty kotwiczące – montowane na stałe do elementów konstrukcji stałej, najczęściej przy użyciu kotwy mechanicznej. Występują w formie punktowej (oczek, słupków z otworami) lub liniowej (stacjonarne systemy prowadnic/lin kotwiczących, tzw. linia życia).
• Tymczasowe punkty kotwiczące – nie naruszają struktury elementu do którego są montowane. Umożliwiają łatwy montaż/demontaż, najczęściej w formie linki lub taśmy opasającej elementy stałe, której końce spinamy za pomocą certyfikowanego łącznika (np. przy użyciu karabińczyka). Spotykane również - ale znacznie rzadziej - w formie belki rozporowej, haka lub statywów bezpieczeństwa (praca na głębokości).

B. Szelki bezpieczeństwa - zadaniem szelek bezpieczeństwa jest pionizacja ciała człowieka w trakcie spadania oraz bezpieczne rozłożenie sił towarzyszących powstrzymaniu upadku z wysokości. Powinny ponadto umożliwiać bezpieczne oczekiwanie poszkodowanego, aż do udzielenia pomocy przez zespół ratowniczy.

C. Zespół łącząco-amortyzujący - łączy punkt zaczepowy w szelkach bezpieczeństwa (B), z certyfikowanym punktem kotwiczącym (A). Do jego zadań należą m.in. ograniczanie zasięgu pracy celem nie dopuszczenia do upadku, a w przypadku jego wystąpienia, zatrzymanie spadania oraz złagodzenie siły powstającą w czasie wyhamowywania (do bezpiecznej wartości, poniżej 6 kN). Jego funkcję mogą pełnić m.in. amortyzatory z linką bezpieczeństwa, urządzenia samohamowne oraz urządzenia samozaciskowe. 

Przykład asekuracji przy pracy na wysokości

Prace na wysokości – dodatkowe wymagania 

Szkolenia do pracy na wysokości

Wszyscy pracownicy powinni zostać przeszkoleni w zakresie organizacji prac oraz korzystania ze sprzętu do prac na wysokości. W zakres takiego szkolenia powinno wchodzić m.in. prawidłowe łączenie elementów stanowiących system powstrzymywania spadania, odpowiednie zakładanie i regulację szelek bezpieczeństwa, stosowanie odpowiednich technik chroniących przed upadkiem z wysokości i wykształcenie tzw. nawyków probezpiecznych.

Nadzór nad pracą na wysokości

Nadzór nad pracami na wysokości jest obowiązkowy i może być prowadzaony wyłącznie przez osobę posiadającą szkolenie w zakresie ich prowadzenia jak i sprzętu który będzie wykorzystywany. Do jej zadań będzie monitorowanie przebiegu prac, ale również sprawdzenie prawidłowości połączenia sprzętu przed rozpoczęciem i w trakcie wykonywania prac. Nadzór powinien odbywać się w sposób ciągły.

Plan ratunkowy

Wiszący poszkodowany często jest bezradny i nie ma możliwości oswobodzenia się bez pomocy osób trzecich. Nawet 10 minut wiszenia w szelkach bezpieczeństwa wystarczy, aby poszkodowany doznał śmiertelnie niebezpiecznego szoku wiszenia (zespół zawisu w uprzęży)! Przyczyną jego wystąpienia są zaburzenia krążenia powstałe w wyniku zalegania krwi w kończynach dolnych, co prowadzi do trwałego uszczerbku na zdrowiu, a w konsekwencji do śmierci poszkodowanego. Dlatego też oprócz sprzętu asekuracyjnego, absolutnie niezbędny jest plan ratunkowy pozwalający w jak najszybszy sposób dotrzeć i ściągnąć wiszącego poszkodowanego.

Oznakowanie i zabezpieczenie terenu prac

Obszar prac wysokościowych powinien być odpowiednio wygrodzony i oznakowany m.in. po to aby chronić pracowników znajdujących się na dole przed urazami w wyniku zderzenia ze spadającymi przedmiotami.

Serwis sprzętu do pracy na wysokości

Środki ochrony indywidualnej do prac wysokościowych, są środkami kategorii III (bezpośrednia ochrona życia) i z tego powodu należy je co roku poddawać oględzinom w autoryzowanym serwisie. Przegląd ma na celu wyłapanie ewentualnych uszkodzeń i wad materiałowych oraz wyłączenie wadliwego sprzętu z użytkowania.

Hełm do pracy na wysokości

Hełm przemysłowy chroni osoby na ziemi przed spadającymi przedmiotami, ale również jest obowiązkowy przy pracach wysokościowych. Hełmy do prac na wysokości oprócz zgodności z normą dla kasków przemysłowych (EN-397) charakteryzują się m.in. paskiem podbródkowym oraz krótkim daszkiem, który nie ogranicza pola widzenia i nie zahacza o wystające elementy np. stopnie drabiny podczas wpinaczki. Więcej o doborze hełmów ochronnych.