Środki ochrony indywidualnej - definicja
Zgodnie z rozporządzeniem MG z 21.12.2005 r. (DzU z 2005 r., nr 259, poz. 2173 §3 i §4) środki ochrony indywidualnej to „urządzenia lub wyposażenie przewidziane do noszenia bądź trzymania przez użytkownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego bezpieczeństwo lub zdrowie.” Do środków ochrony indywidualnej zaliczane są także wymienialne elementy składowe środków mające zasadnicze znaczenie dla ich funkcji ochronnej oraz systemy przyłączy do środków, które nie są noszone ani trzymane przez osobę.
Środki ochrony indywidualnej a przepisy BHP
Podstawę europejskiego systemu prawnego odnoszącego się do bezpieczeństwa w miejscu pracy w całej Europie przez wiele lat stanowiła wydana w 1989 r. Dyrektywa 89/686/EWG w sprawie środków ochrony indywidualnej (ŚOI) Dokument ten miał zapewnić swobodny przepływ środków ochrony indywidualnej oraz określać główne wymagania, jakie ŚOI muszą spełniać w chwili ich produkcji oraz przed ich wprowadzeniem na rynek.
Dopiero w 2016r. dyrektywa została zastąpiona Rozporządzeniem (UE) 2016/425 w sprawie środków ochrony indywidualnej, opublikowanym w Dzienniku Urzędowym w dn. 31 marca 2016 r., które zaczęło obowiązywać w całości od 21 kwietnia 2018 r. we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej. Celem wprowadzenia nowego rozporządzenia UE była konieczność dostosowania do nowych przepisów unijnych, a także zapewnienie lepszej ochrony użytkownikom ŚOI.
W związku z ogromnymi konsekwencjami spowodowanymi nieprzestrzeganiem przepisów BHP, zarówno pracodawcy, jak i pracownicy powinni dokładnie zapoznać się przepisami dotyczącymi stosowania środków ochrony indywidualnej.
Jakie są rodzaje środków ochrony indywidualnej?
Cytując definicję "Środkami ochrony indywidualnej są wszelkie urządzenia lub wyposażenie przeznaczone do noszenia bądź trzymania przez pracownika w celu ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy." W związku z tym:
Do środków ochrony indywidualnej należy:
- Odzież ochronna m.in. ochraniacze brzucha, klatki piersiowej, barku.
- Ochrona kończyn dolnych m.in. ochraniacze stóp, obuwie ochronne, ochraniacze kolan.
- Ochrona kończyn górnych m.in. ochraniacze łokci, dłoni.
- Ochrona głowy m.in. hełmy.
- Ochrona twarzy i oczu m.in. okulary ochronne.
- Ochrona słuchu m.in. nauszniki, wkładki przeciwhałasowe.
- Ochrona układu oddechowego m.in. maski przeciwpyłowe.
- Środki izolujące cały organizm m.in. kombinezony gazoszczelne.
- Środki chroniące przed upadkiem z wysokości m.in. kask, szelki, liny.
Do środków ochrony indywidualnej nie należy:
- Mundur, który nie jest specjalnie przeznaczony do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika.
- Ochrona indywidualna używana przez wojsko, policję i inne służby utrzymania porządku publicznego.
- Wyposażenie stosowane przez służby ratownicze.
- Ochrona indywidualna stosowana na podstawie przepisów Prawa o ruchu drogowym.
- Wyposażenie sportowe.
- Środki służące do samoobrony lub do odstraszania.
- Przenośne urządzenia do wykrywania oraz sygnalizowania zagrożeń i naruszania porządku publicznego.
Środki ochrony indywidualnej - kategorie:
Kategoria I
Kategoria I obejmuje wyłącznie następujące zagrożenia minimalne:
- Powierzchowne urazy mechaniczne.
- Kontakt ze środkami czyszczącymi o słabszym działaniu lub dłuższy kontakt z wodą.
- Kontakt z gorącymi powierzchniami o temperaturze nieprzekraczającej 50 °C.
- Uszkodzenie wzroku w wyniku narażenia na działanie światła słonecznego (innego niż podczas obserwacji słońca).
- Czynniki atmosferyczne, które nie mają charakteru ekstremalnego.
Przykładowe środki ochrony indywidualnej kategorii I:
Kategoria II
Kategoria II obejmuje środki ochrony indywidualnej, które nie należą do I lub III kategorii ryzyka np. hełmy przemysłowe, gogle i okulary ochronne oraz rękawice, buty i odzież np. ostrzegawcza lub dla spawaczy.
Przykładowe środki ochrony indywidualnej kategorii II:
Kategoria III
Kategoria III obejmuje wyłącznie zagrożenia, które mogą mieć bardzo poważne konsekwencje, takie jak śmierć lub nieodwracalne szkody na zdrowiu. Do tej kategorii należą:
- Kontakt z niebezpiecznymi dla zdrowia substancjami i mieszaninami.
- Atmosfera o niedostatecznej zawartości tlenu.
- Szkodliwe czynniki biologiczne.
- Promieniowanie jonizujące.
- Środowisko o wysokiej temperaturze, którego skutki są porównywalne do działania powietrza o temperaturze wynoszącej co najmniej 100 °C.
- Środowisko o niskiej temperaturze, którego skutki są porównywalne do działania powietrza o temperaturze wynoszącej – 50 °C lub niższej.
- Upadek z wysokości.
- Porażenie prądem elektrycznym.
- Utonięcie.
- Przecięcia spowodowane przez przenośną pilarkę łańcuchową.
- Kontakt ze strumieniem pod wysokim ciśnieniem.
- Rany postrzałowe lub pchnięcia nożem.
- Szkodliwy hałas.
Przykładowe środki ochrony indywidualnej kategorii III:
Ocena ryzyka zawodowego a dobór środków ochrony indywidualnej
Dla prawidłowego doboru środków ochrony indywidualnej niezbędne jest dokonanie oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy. Do jej przeprowadzenia należy wykorzystać informacje dotyczące m.in.:
- lokalizacji stanowiska pracy oraz wykonywanych na nim operacji technologicznych,
- stosowanych środków pracy, materiałów i procesów technologicznych
- wykonywanych czynności, ich sposobu i czasu wykonania,
- zidentyfikowanych zagrożeń oraz ich źródeł,
- wymaganych przepisów prawnych,
- stosowanych środków ochrony, wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych.
Ocenę ryzyka powtarzamy gdy dokonano jakichkolwiek zmian na stanowisku pracy co do stosowanych maszyn lub urządzeń ochronnych, organizacji pracy, rodzaju obrabianych materiałów etc.
Dobór środków ochrony indywidualnej - procedura
Identyfikacja rodzaju zagrożeń oraz części ciała pracowników narażonych na zagrożenia;
- Określenie zagrożeń w sposób ilościowy np. poprzez ustalenie wartości stężeń (gazy niebezpieczne) lub natężenia (hałas, wibracje) czynników szkodliwych i niebezpiecznych na stanowiskach pracy.
- Dobór środków ochrony indywidualnej oraz właściwości, jakie mają posiadać, aby zapewniać ochronę wobec zidentyfikowanych zagrożeń. Należy pamiętać, że stosowanie środków ochrony indywidualnej może wiązać się ze znacznym obciążeniem dla pracowników oraz powodować dyskomfort (np. ograniczniki swobody ruchu, utratę komfortu cieplnego) co również trzeba uwzględnić w opisie.
- Określić optymalne parametry ochronne środków ochrony indywidualnej zapewniające skuteczną ochronę przed zidentyfikowanymi zagrożeniami w świetle obowiązujących przepisów.
- Następnie spośród dostępnych na rynku środki ochrony indywidualnej należy wybrać środki ochrony indywidualne posiadające wymagane parametry ochronne.
Pamiętajmy - źle dobrane ŚOI również mogą stwarzać zagrożenie dla pracownika, dlatego doboru środków ochrony indywidualnej powinna dokonać osoba posiadają odpowiednie kwalifikacje i wiedzę na temat oceny ryzyka, identyfikacji zagrożeń, ale również dostępnych na rynku rozwiązań.
