Światowa Organizację Zdrowia (WHO) sklasyfikowała wirusa Ebola jako "Zagrożenie Zdrowia Publicznego o Zasięgu Międzynarodowym (PHEIC)". Choroba ta często prowadzi do zgonu, przy śmiertelności sięgającej 90%. Porad na temat choroby wywoływanej przez wirus Ebola dostarcza WHO oraz inne organizacje krajowe i międzynarodowe (takie jak Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób, a także Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom w USA). W Polsce aktualną wiedzę o rozprzestrzenianiu się wirusa Ebola można śledzić na stronach Głównego Inspektoratu Sanitarnego.
Niniejszy poradnik nie stanowi substytutu porad wspominanych organizacji, a jedynie podsumowuje najważniejsze informacje opublikowane przez WHO na dany dzień.
CO TO JEST WIRUS EBOLA?
Wirus Ebola (znany wcześniej jako gorączka krwotoczna Ebola; ang.: EVD (Ebola virus disease) jest ciężką, często śmiertelną chorobą, o śmiertelności sięgającej 90%. Choroba ta dotyka ludzi i zwierzęta z rzędu naczelnych (małpy, goryle i szympansy).
W JAKI SPOSÓB LUDZIE MOGĄ ZARAZIĆ SIĘ TYM WIRUSEM?
Jeśli chodzi o obecną epidemię w Afryce Zachodniej, większość przypadków u ludzi wystąpiło w wyniku przenoszenia się z człowieka na człowieka. Zakażenie następuje poprzez bezpośredni kontakt pękniętej skóry lub błony śluzowej z krwią lub innymi płynami ustrojowymi lub wydzielinami (stolec, mocz, ślina, nasienie) osoby zakażonej. Zakażenie może wystąpić również w przypadku kontaktu pękniętej skóry lub błony śluzowej osoby zdrowej ze środowiskiem, które zostało skażone zakaźnymi płynami pacjenta zakażonego wirusem Ebola, tj. zabrudzona odzież, pościel lub zużyte igły. Podczas opieki nad pacjentami zakażonymi wirusem Ebola, narażonych na kontakt z wirusem zostało ponad 100 pracowników służby zdrowia. Mogli oni nie stosować środków ochrony indywidualnej lub nieodpowiednio stosować środki zapobiegania infekcji oraz środki kontroli podczas opieki nad pacjentami. Pracownicy służby zdrowia na wszystkich szczeblach systemu opieki zdrowotnej - szpitale, kliniki oraz urzędy zdrowia - powinni zostać poinformowani odnośnie charakteru choroby i sposobu jej przenoszenia oraz ściśle stosować zalecane środki kontroli zakażeń.
KTO JEST NAJBARDZIEJ NARAŻONY?
Podczas epidemii, zwiększone ryzyko zakażenia obejmuje:
- personel medyczny,
- członków rodziny lub inne osoby będące w bliskim kontakcie z zakażonymi osobami,
- żałobników, którzy mają bezpośredni kontakt z ciałami zmarłych w ramach ceremonii pogrzebowych.
Aby ocenić, czy niektóre grupy, takie jak osoby o obniżonej odporności lub osoby z przewlekłymi schorzeniami zdrowia są bardziej podatne na zarażenie wirusem niż inne, potrzebne są dalsze badania. Narażenie na wirusa może być kontrolowane poprzez stosowanie środków ochronnych w szpitalach i przychodniach, podczas zgromadzeń lub w domu.
CO MOGĘ ZROBIĆ? CZY MOŻNA ZAPOBIEC ZAKAŻENIU? CZY ISTNIEJE SZCZEPIONKA?
Obecnie brak jest licencjonowanego leku czy szczepionki na chorobę wywołaną przez wirus Ebola, ale prace nad przygotowaniem kilku preparatów są w toku.
SPOSOBY ZAPOBIEGANIA ZAKAŻENIU I PRZENOSZENIU
Pierwotne zakażenie wirusem Ebola występuje u osób, które miały kontakt z zakażonymi zwierzętami lub mięsem takich zwierząt, natomiast wtórne zakażenie odnotowuje się u osób, które miały bezpośredni kontakt z płynami ustrojowymi chorego w przypadku niestosowania środków ochronnych przy pracy z pacjentem lub w czasie stwarzających zagrożenie zdrowotne ceremonii pogrzebowych. Jeśli chodzi o obecnie występujące ognisko choroby, to u większości chorych doszło do zakażenia poprzez przenoszenie wirusa z człowieka na człowieka. Można podjąć konkretne działania w celu zapobiegania zakażeniom i ograniczenia lub zatrzymania rozprzestrzeniania się wirusa.
- Należy zapoznać się z informacjami na temat choroby, sposobu przenoszenia wirusa i zasad zapobiegania dalszemu rozprzestrzenianiu się choroby.
- Zapoznać się i przestrzegać wytycznych wydanych przez Ministerstwo Zdrowia w danym kraju.
- Jeżeli podejrzewasz, że ktoś z twoich bliskich lub ktoś z twojego otoczenia choruje na chorobę spowodowaną przez zakażenie wirusem Ebola, bezzwłocznie przekonaj tę osobę, aby skorzystała z właściwego leczenia w odpowiedniej placówce opieki zdrowotnej.
- Jeżeli zamierzasz opiekować się chorą osobą w domu, powiadom o tym odpowiednie organy zdrowia publicznego, abyś został przeszkolony i otrzymał odpowiednie środki ochrony osobistej (rękawice, nieprzepuszczalne fartuchy, zamknięte buty oraz ochraniacze, maski i okulary chroniące przed rozpryskiwanymi płynami), jak również instrukcje, które będę przypominały o tym, jak należy we właściwy sposób opiekować się pacjentem, chronić siebie i rodzinę przed zakażeniem oraz usuwać w odpowiedni sposób środki ochrony osobistej po ich użyciu. UWAGA: WHO nie zaleca opieki domowej i zdecydowanie radzi osobom chorym i ich rodzinom, aby skorzystały z profesjonalnej opieki medycznej w odpowiednim zakładzie opieki zdrowotnej.
- Zaleca się, aby odwiedzając pacjentów w szpitalu lub opiekując się chorym w domu, myć ręce wodą i mydłem po dotknięciu pacjenta, kontakcie z płynami ustrojowymi chorego lub w przypadku dotykania rzeczy chorego i przedmiotów znajdujących się w jego otoczeniu.
- Osoby zajmujące się zmarłymi na skutek zakażenia wirusem Ebola powinny używać odpowiednich środków ochronnych. Zmarli powinni być natychmiast grzebani przez osoby posiadające specjalistyczną wiedzę w zakresie zdrowia publicznego i przeszkolone w zakresie bezpiecznych procedur pogrzebowych.
- Ponadto, należy ograniczyć kontakty ze zwierzętami, w przypadku których zachodzi duże ryzyko zakażenia (nietoperze owocożerne, małpy) w rejonach, w których odnotowano wystąpienie wirusa. Produkty pochodzenia zwierzęcego (krew i mięso) należy przed spożyciem dokładnie gotować.
ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ (ŚOI) PRZED WIRUSEM EBOLA
Osobom pracującym nad kontrolą wirusa Ebola oraz nad leczeniem pacjentów, WHO zaleca stosowanie środków ochrony indywidualnej przy większości wykonywanych czynności. Aby uzyskać szczegółowe informacje, specjalnie odsyłamy Cię do wytycznych WHO «Zapobieganie zakażeniom przejściowym oraz wytyczne kontrolne dotyczące opieki nad pacjentami z podejrzeniem lub potwierdzoną gorączką krwotoczną Ebola w ustaleniach opieki zdrowotnej, z naciskiem na wirusa Ebola» dostępnych na stronie internetowej http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/131828/1/WHO_EVD_Guidance_IPC_14.1_eng.pdf
Wytyczne zalecają stosowanie:
- Maski odpornej na działanie płynów lub respiratora (przy czynnościach wymagających szczególnej ochrony dróg oddechowych)
- Odzieży ochronnej
- Nieprzepuszczalnych rękawic
- Nieprzepuszczalnego obuwia
- Ochrony oczu i twarzy
Zobacz naszą propozycję środków ochrony indywidualnej przed wirusem Ebola.
Przy wyborze ŚOI dla konkretnego zastosowania, ważne jest by pamiętać, że:
- Obecnie nie ma żadnych przepisów krajowych ani międzynarodowych wymagających szczegółowych kryteriów wydajności dla odzieży ochronnej stosowanej w przypadku wirusa Ebola. Zatem wyboru należy dokonać na podstawie oceny dla danej lokalizacji. Wyboru ŚOI należy dokonać po przeprowadzeniu oceny dla danej lokalizacji uwzględniającej potencjalne narażenia oraz konieczność ochrony przed zakażonymi płynami oraz innymi nośnikami zakażenia, jak również warunki pracy, warunki środowiskowe, zadania i dostępność urządzeń do odkażania.
- Jeśli bierzesz udział w czynnościach kontroli zakażenia wirusem Ebola, powinieneś upewnić się, że przeczytałeś i w pełni zrozumiałeś Wytyczne dot. Zakażenia, Zapobiegania i Kontroli WHO dostępne na stronie: http://www.who.int/en/.
- ŚOI może zapobiec kontaktowi zakażonego materiału z ustami, nosem, oczami oraz pękniętą skórą, jednakże ważne jest by przestrzegać stosownych protokołów dotyczących zapobiegania i kontroli zakażeń (IPC) oraz instrukcji obsługi producenta w trakcie zakładania oraz zdejmowania ŚOI, aby uniknąć zakażenia oraz czyszczenia ŚOI wielokrotnego użytku.
