Dobór i użytkowanie natrysków oraz oczomyjek bezpieczeństwa

Poradnik zawiera praktyczne porady dla projektantów oraz inspektorów bhp na temat tego jak dobrać urządzenie awaryjne, wybrać miejsce jego instalacji, sposób zasilania oraz jak testować ich sprawność w zgodzie z obowiązującymi przepisami. Poniższe wytyczne zostały sformułowane w oparciu o EN15154, OSHA, DIN, ANSI oraz o przepisy krajowe.

Podział natrysków ratunkowych

Na rynku jest dostępnych wiele rozwiązań z zakresu oczomyjek i natrysków bezpieczeństwa. Szukając cech wspólnych wśród oferowanych rozwiązań, urządzenia ratunkowe umownie możemy podzielić na następujące kategorie:

Oczomyjki bezpieczeństwa

Standardowe rozwiązanie do przemywania oczu i twarzy w przypadku zachlapania niewielką ilością substancji chemicznej. Z reguły dostępne w wariancie z mocowaniem do ściany lub do podłogi (na nodze). Uruchamiane przy pomocy ręcznej płyty naciskowej lub pedału nożnego.

Natryski bezpieczeństwa

Używane wszędzie tam gdzie istnieje ryzyko zachlapania ciała dużą ilością substancji chemicznej. Z reguły montowane do ściany lub sufitu, uruchamiane przy pomocy stalowego cięgna. 

Natrysk z oczomyjką

Połączenie oczomyjki oraz natrysku bezpieczeństwa w ramach jednego urządzenia (wspólnie zasilane, osobno uruchamiane). Łączą w sobie zalety obu rozwiązań i zapewnia kompleksową ochronę. Jest to najczęściej wybierane rozwiązanie, w większości przypadków montowane do podłogi. 

Urządzenia przenośne

Stosowane wszędzie tam gdzie niemożliwe jest podłączenie do stacjonarnego zasilania lub wymagana jest mobilność urządzenia. Urządzenia te posiadają własny zbiornik wodny z wylewką o wypływie grawitacyjnym (oczomyjki przenośne) lub zbiornik pod ciśnieniem (głównie natryski). 

Oczomyjki i natryski mrozoodporne

Są to warianty ww. urządzeń, dodatkowo spełniające specjalne kryteria projektowe np. odporność na niskie temperatury (natryski i oczomyjki mrozoodporne) lub kompaktowość (urządzenia laboratoryjne chowane w ścianie lub pod blatem). 

Dobór urządzeń awaryjnych

W celu prawidłowego doboru natrysków i myjek bezpieczeństwa należy przed wszystkim:

• ustalić rodzaje niebezpiecznych substancji chemicznych używanych w zakładzie.
• ustalić pomieszczenia i miejsca, w których pracownicy są narażeni na kontakt z substancjami niebezpiecznymi.
• ocenić stopień zagrożenia i uwzględnić dodatkowe uwagi wynikające z karty charakterystyki stosowanych substancji (np. odpowiednia temperatura wody).
• określić ilość potrzebnych natrysków i ich rozmieszczenie biorąc pod uwagę liczbę pracowników jednocześnie narażonych na niebezpieczeństwo.

Rozmieszczenie i montaż

Urządzenia ratunkowe powinny być ustawione w bezpiecznym miejscu tak aby umożliwić poszkodowanemu  dotarcie w ciągu 10 sekund, nie dalej jednak niż 20 metrów od miejsca potencjalnego wypadku. Czas potrzebny na dotarcie do natrysku ratunkowego powinien być uzależniony od szybkości działania (agresywności) chemikaliów. Gdy jest ryzyko kontaktu z silnie działającymi chemikaliami to odległość ta nie powinna być większa niż 3 - 6 metrów. Decyzję o wyborze miejsca montażu zaleca się konsultować z lekarzem.
Na drodze między miejscem potencjalnego zagrożenia a urządzeniami ratowniczymi nie może być schodów, progów, zmian poziomów podłogi, drzwi, ani innych przeszkód utrudniających poszkodowanemu z osłabionym wzrokiem w dotarciu do natrysku. Urządzenia powinny być łatwo dostępne z trzech stron.

Wylewka prysznica bezpieczeństwa powinna być zainstalowana na wysokości 208-244 cm od poziomu podłogi. W promieniu 42 cm wokół prysznica (licząc od jego osi) nie mogą znajdować się żadne przedmioty utrudniające ruch. Głowice natryskowe do przemywania oczu powinny znajdować się na wysokości 84-114 cm od podłogi i minimum 15 cm od ściany i innych przedmiotów utrudniających dostęp.

Oznakowanie

Miejsce wokół natrysku bezpieczeństwa powinno być dobrze oświetlone i oznakowanie. Dobrze aby urządzenie awaryjne posiadało wyróżniającą się kolorystykę, tak aby ułatwić jego lokalizację poszkodowanemu - nawet jeżeli ma ograniczoną widoczność z uwagi na zachlapanie oczu. Obok urządzenia, w widocznym miejscu należy umieścić informacyjny znak bezpieczeństwa w postaci piktogramu oraz opcjonalnie napisu pt. prysznic bezpieczeństwa/oczomyjka bezpieczeństwa. Przykładowy piktogram "Prysznic bezpieczeństwa".

Zasilanie oczomyjek i natrysków

Urządzenia awaryjne muszą być zasilane wodą pitną lub o zbliżonych parametrach, która nie stanowi zagrożenia dla użytkownika. Natryski i myjki do oczu powinny być podłączone do głównego źródła zasilania w wodę i zaopatrzone w zawór odcinający z kluczem, umożliwiający konserwację urządzenia. Zawór musi być oznakowany, aby zapobiec jego przypadkowemu zamknięciu. Przewody hydrauliczne powinny mieć średnicę nie mniejszą niż średnica wlotu zasilającego urządzenie. Instalacja do której podłączone będą urządzenia ratunkowe, powinna zapewnić nieprzerwany dopływ wody o wydajności podanej poniżej i ciśnieniu minimum 2 bary (optymalne ciśnienie 3-4 bary). Minimalne natężenie przepływu które muszą wg EN 15154 oferować urządzenia ratunkowe wynosi odpowiednio 6 l/min dla oczomyjki oraz 60 l/min dla natrysków. Przy projektowaniu instalacji należy założyć jednoczesne użycie sąsiednich urządzeń i spadki ciśnienia z tym związane. Z kolei zbyt wysokie ciśnienie  (powyżej 5 barów) może powodować zranienia poparzonej skóry i należy je zredukować.
 
Orientacyjne średnice rur zasilających i wypływ wody:
- myjka do przemywania oczu i twarzy Ø1/2"; 15 l/min.
- ręczny prysznic z wężem Ø1/2"; 15 l/min.
- prysznic do spłukiwania całego ciała Ø1"; 114 l/min.
- urządzenia łączone (natrysk do oczu + ręczny prysznic) Ø3/4"; 24 l/min.
- urządzenia łączone (natrysk do oczu + prysznic do spłukiwania całego ciała) Ø126 l/min.

Temperatura wody

Poszkodowanemu używającemu natrysku bezpieczeństwa trzeba zapewnić taką temperaturę wody, aby mógł i chciał zostać pod prysznicem do czasu całkowitego spłukania niebezpiecznej substancji. Użycie wyłącznie zimnej wody może już po kilku minutach doprowadzić do hipotermii. Ponadto zimna woda powoduje mimowolny skurcz mięśni, i zamykanie się powiek. Pryszniców i myjek ratunkowych nie wolno również podłączać bezpośrednio do instalacji ciepłej wody użytkowej bo można w ten sposób spowodować dodatkowe poparzenia gorącą wodą. Prysznice ratunkowe i myjki do oczu powinny być zasilane wodą zmieszaną. Ustalając temperaturę wody zasilającej urządzenia należy wziąć pod uwagę rodzaj niebezpiecznej substancji, z którą mogą się zetknąć pracownicy. W sytuacjach, gdy temperatura wody może spowodować przyspieszenie reakcji chemicznej decyzję o wyborze temperatury wody zaleca się podjąć po konsultacji z lekarzem medycyny pracy.

Część 5 normy EN 15154 porusza właśnie tę kwestię. Jako komfortowy zakres temperatur wody w urządzeniach ratunkowych przyjmuje się zakres pomiędzy 15 a 35°C.  Do mieszania wody ciepłej i zimnej stosowane są termostatyczne zawory mieszające. Zawory te są podłączone do wody zimnej oraz gorącej, mieszają je utrzymując jednocześnie zadaną temperaturę wody na wyjściu. Konieczne jest aby taki mieszacz posiadał blokadę antypoparzeniową, odcinającą przepływ w przypadku chwilowego braku zasilania w wodę zimną. Mieszacz termostatyczny możemy dobrać dla pojedynczych urządzeń lub całego systemu, składającego się z kilku/kilkunastu urządzeń awaryjnych. Dobór wydajności mieszacza powinien zostać wykonany w oparciu o całkowite zapotrzebowanie urządzeń dla których wodę będzie przygotowywał (producenci mieszaczy indywidualnie podają wzory do obliczania wydatku).

Odprowadzenie wody

Misy oczomyjek zakończone są króćcami o średnicy 1¼” z gwintem wewnętrznym. Możliwe jest podłączenie do kanalizacji poprzez syfon lecz można też odprowadzić wodę nad kratkę ściekową. Podłoga pod prysznicem do spłukiwania całego ciała powinna być ułożona ze spadkiem do kratki ściekowej. Czasami zużyta woda może zawierać niebezpieczne substancje, których nie wolno odprowadzać bezpośrednio do kanalizacji. W takich przypadkach należy zastosować neutralizator ścieków lub zbiornik do zatrzymania niebezpiecznych substancji.

Myjki i natryski do stosowania na zewnątrz - zabezpieczenie przed mrozem

Jeżeli natryski bezpieczeństwa montowane są w nie ogrzewanych pomieszczeniach lub na zewnątrz i temperatura spada poniżej 0°C to muszą być zabezpieczone przed zamarzaniem. Mrozoodporność w urządzeniach ratunkowych może być realizowana na dwa sposoby:

• Bez ogrzewania - zawory zwrotne umieszczone są głęboko pod ziemią, poza strefą przemarzania. Zawory te automatycznie odwadniają natrysk po użyciu.
• Z ogrzewaniem - całe urządzenie jest powleczone w izolację termiczną i posiada własne ogrzewanie elektryczne rur, zapobiegające zamarzaniu wody na wypadek niskiej temperatury.

W miejscach oddalonych lub w miejscach niebezpiecznych, gdzie przebywa niewiele osób, należy zainstalować system alarmowy. Alarm jest uruchamiany w momencie rozpoczęcia pracy myjki lub natrysku, w celu przywołania pomocy do osoby poszkodowanej.

Obsługa i testowanie urządzeń awaryjnych

Aby prawidłowo i  skutecznie wykorzystywać urządzenia awaryjne wszystkie zainteresowane osoby powinny zostać przeszkolone w zakresie prawidłowej obsługi natrysków bezpieczeństwa. Szkolenia BHP należy rozszerzyć o informacje o natryskach i myjkach bezpieczeństwa oraz nauczyć pracowników postępowania w czasie wypadku. Pierwszą czynnością podczas ratowania poszkodowanego w przypadku kontaktu z chemikaliami, jest zmycie groźnej substancji. Zachlapane miejsca należy spłukiwać dużą ilością wody przez co najmniej 15 minut. Podczas zmywania całego ciała należy zdjąć odzież ochlapaną chemikaliami. Ratując oczy trzeba rozszerzyć powieki i przytrzymać otwarte podczas zmywania, oraz natychmiast wezwać pomoc medyczną podając nazwę niebezpiecznej substancji.

Urządzenia należy testować przynajmniej raz w tygodniu poprzez uruchomienie, by zapewnić ich niezawodność w razie wypadku. Ponadto zabieg ten oczyszcza instalację z osadów oraz zapobiega namnażaniu się bakterii w zastałej wodzie. Należy również dbać aby urządzenie nie było zanieczyszczone przez pył i kurz z otoczenia, wszelkie zabrudzenia - w szczególności wylewek oczomyjki - należy na bieżąco usuwać. W przypadku dużego zapylenia warto stosować dodatkową pokrywę chroniącą oczomyjkę. Testowanie powinno być odnotowane w tabeli kontrolnej zawierającej: datę, opis czynności i podpis kontrolującego. Wszelkie usterki powinny być odnotowane i zgłoszone do jak najszybszej naprawy. 

Poza podstawowym testem sprawności urządzenia zaleca się również testy wg metodyki ANSI. Test ten ma na celu m.in. sprawdzenie natężenia przepływu natrysku oraz parametrów strumienia oczomyjki. Natężenie przepływu natrysku mierzy się przy pomocy specjalnego rękawa który zbiera wodę do wiadra z podziałką z którego po minucie odczytujemy natężenie przepływu. Parametry oczomyjki sprawdzamy przy pomocy linijki która mierzy wysokość strumienia oraz jego rozstaw. Bezpieczny strumień opłukujący oczomyjki powinien być nie wyższy niż 20 cm. Wyższy strumień oznacza zbyt wysokie ciśnienie które może uszkodzić oko, zbyt niski natomiast nie będzie skutecznie opłukiwał oczu.

Sprawdź nasze oczomyjki i natryski bezpieczeństwa

1. 

   Promocja

   Bestseller

   Oczomyjka HAWS 7260B AXION

   1 806,87 zł szt. 1 469,00 zł szt. 2 409,57 zł szt. 1 959,00 zł szt.

   Do koszyka

   Schowek
2. 

   Promocja

   Bestseller

   Natrysk bezpieczeństwa z oczomyjką HAWS 8320 AXION

   6 125,40 zł szt. 4 980,00 zł szt. 7 141,38 zł szt. 5 806,00 zł szt.

   Do koszyka

   Schowek
3. 

   Natrysk bezpieczeństwa z oczomyjką mrozoodporny HAWS 8317 CTFPAXION

   32 685,77 zł szt. 26 573,80 zł szt. 34 772,10 zł szt. 28 270,00 zł szt.

   Do koszyka

   Schowek
4. 

   Promocja

   Bestseller

   Oczomyjka przenośna HAWS 7501

   1 222,28 zł szt. 993,72 zł szt. 1 567,02 zł szt. 1 274,00 zł szt.

   Do koszyka

   Schowek

Checklista "Na co zwrócić uwagę montując urządzenia awaryjne"

Jeżeli chcesz mieć pod ręką całą wiedzę zawartą w tym poradniku - to wspólnie z firmą DEMAG Consulting przygotowaliśmy dla Ciebie specjalną checklistę. Dzięki niej będziesz w stanie szybko sprawdzić czy urządzenie zostało dobrane i zainstalowane poprawnie. 

POBIERZ CHECKLISTĘ