Płukanie oczu za pomocą płuczek - co musisz wiedzieć na ten temat?
Płukanie oczu to skuteczny sposób na zapobieganie poważnym uszkodzeniom narządu wzroku w przypadku przedostania się do niego niebezpiecznych substancji. Przeznaczone do tego preparaty powinny znajdować się w miejscach, w których to zagrożenie jest największe. Warto dowiedzieć się nieco więcej na temat bezpiecznego i skutecznego usuwania zanieczyszczeń z oczu.
Przepisy dotyczące płuczek do oczu i ciała
Płukanki do oczu podlegają pod normę EN 15154-4:2009 obowiązującą dla Europy w zakresie natrysków awaryjnych. Norma EN 15154 składa się z następujących części, objętych ogólnym tytułem "Prysznice ratunkowe":
- PN-EN 15154-1:2006: Prysznice ratunkowe -- Bezpieczeństwo w laboratorium -- Część 1: Prysznice do ciała przyłączone do instalacji wodociągowej
- PN-EN 15154-2:2006: Prysznice ratunkowe -- Bezpieczeństwo w laboratorium -- Część 2: Myjki do oczu przyłączone do instalacji wodociągowej
- PN-EN 15154-3:2009: Prysznice ratunkowe -- Część 3: Prysznice do ciała nieprzyłączone do instalacji wodociągowej
- PN-EN 15154-4:2009: Prysznice ratunkowe -- Część 4: Myjki do oczu nieprzyłączone do instalacji wodociągowej
- PN-EN 15154-5:2020-03: Prysznice ratunkowe -- Część 5: Prysznice do ciała z głowicą górną dla miejsc innych niż laboratoria
- PN-EN 15144-6:2020-01: Prysznice ratunkowe -- Część 6: Prysznice do ciała z wieloma dyszami przyłączone do instalacji wodociągowej dla miejsc innych niż laboratoria
Ryzyko uszkodzenia oka
W wielu sytuacjach podczas pracy istnieje ryzyko uszkodzenia oczu. Są one najczęściej spowodowane kontaktem z ciałem obcym np. odpryskami, wiórami, kurzem, zanieczyszczeniami lub kontaktem ze żrącą substancją chemiczną:
Ciała obce
- Powodują obrażenia powierzchniowe lub urazy wewnątrzgałkowe np. guzy i krwotoki do wnętrza oka. Rozmiar uszkodzeń zależy od rodzaju i kształtu ciała obcego, a także siły, z jaką trafia do oka.
- Te, które dostały się do oka z dużą siłą, mogą powodować urazy rogówki i dotrzeć do wnętrza gałki ocznej. Rezultatem takich wypadków często są poważne uszkodzenia soczewki i siatkówki.
- Najgroźniejsze jest obicie oka ciałem obcym, na przykład podczas wymknięcia się z ręki narzędzia pracy. Może ono powodować pogorszenie zdolności widzenia lub całkowitą utratę wzroku.
Substancje chemiczne
- Wnikają do oka w postaci stałej, płynnej lub gazowej.
- Na stanowiskach pracy najczęściej dochodzi do oparzeń oka substancjami płynnymi. Dłuższy kontakt z substancją żrącą może spowodować uszkodzenie tkanek, a przy wniknięciu przez rogówkę do wnętrza gałki ocznej doprowadzić nawet do uszkodzenia wzroku.
- Poziom obrażeń zależy od stężenia substancji chemicznej, temperatury płynu oraz czasu kontaktu z okiem.
Do przedostania się substancji drażniącej do oka dochodzi najczęściej w wyniku wybuchu akumulatora, narażenia na kontakt z drobinami ługu, cementu, wapna, przemysłowych płynów do naczyń, niektórych proszków do prania, amoniaku, środka odtłuszczającego, farby, sody kalcynowanej i kleju. Do oka mogą również wtargnąć odpryski metali podczas wszelkiego typu obróbki mechanicznej, a także brud i kurz podczas prac w uciążliwym środowisku.
Warto podkreślić szczególnie niebezpieczne działanie związków zasadowych (alkalicznych), gdyż wnikają one w głąb rogówki oka i mogą spowodować nieodwracalne uszkodzenie wzroku (np.: ług, cement, soda kalcynowana i przemysłowy płyn do mycia naczyń).
Zasady w wyniku reakcji ze związkami tłuszczowymi w tkankach wywołują martwicę rozpływną. Wniknięcie zasady w głąb gałki ocznej może powodować uszkodzenie tęczówki, ciała rzęskowego, soczewki i kąta przesączania. Dochodzi do zmętnienia i owrzodzenia rogówki. Spojówka gałkowa tworzy zrosty ze spojówką powiek. Możliwe skutki oparzenia oka zasadą to zaćma, jaskra lub hipotrofia, czyli całkowity zanik gałki ocznej.
Wyjątkowo niebezpieczne jest wapno palone (tlenek wapnia), które w kontakcie z wodą z łez przekształca się w wapno gaszone (wodorotlenek wapnia). Podczas tego procesu wydziela się dużo energii cieplnej, dlatego oparzenie wodorotlenkiem wapnia jest zarówno chemiczne jak i termiczne.
W jakich branżach pojawia się najwięcej zagrożeń dla wzroku?
Zagrożenia dla narządu wzroku pojawiają się w wielu branżach. Wbrew pozorom na różnego rodzaju uszkodzenia są narażone oczy nie tylko pracowników wykonujących swoje zadania w szczególnie ciężkich warunkach. Podczas prac fizycznych najczęściej dochodzi do urazów mechanicznych. Dotykają one przede wszystkim pracowników budowlanych i remontowych. Wynika to z faktu, że podczas wykonywania swoich zadań są narażeni na różnego rodzaju odpryski czy działanie iskier.
Oczy są narażone także na negatywny wpływ czynników biologicznych i chemicznych. Takie zagrożenia dotyczą głównie pracowników przemysłu spożywczego, farmaceutycznego, kosmetycznego itp. Co ważne, niebezpieczeństwo kontaktu z substancjami, które mogą być szkodliwe dla wzroku, dotyczy także np. fryzjerów. Farba do włosów w oku to poważne zagrożenie, dlatego musi być z niego niezwłocznie wypłukana za pomocą odpowiednich preparatów.
Na narząd wzroku negatywnie wpływa także promieniowanie UV i nie tylko. Są na nie narażeni przede wszystkim spawacze, lutownicy oraz osoby zajmujące się cięciem plazmowym. Bardzo niebezpieczne w takich zawodach jest nie tylko promieniowanie, ale i odłamki obrabianego materiału, które mogą wbić się w gałkę oczną. W takiej sytuacji trzeba zastosować roztwór soli fizjologicznej do oka.
Jak się chronić przed uszkodzeniem oczu?
Zobacz jak zmienia się PH oka po 15 minutach przemywania roztworem buforującym
Zobacz skuteczność neutralizacji niebezpiecznej substancji przez roztwór buforujący
Zapobieganie wtargnięciu do oka ciał obcych poprzez prawidłowe stosowanie ochrony oczu i twarzy (okulary, gogle, osłony twarzy itp. - zobacz nasz Poradnik - Ochrona twarzy i oczu). Natychmiastowe płukanie w przypadku zabrudzenia oka. Skuteczność przepłukania oczu jest szczególnie istotna w przypadku kwasów i substancji alkalicznych. Niszczenie oka rozpoczyna się natychmiast po kontakcie ze szkodliwą substancją i sekundy decydują o rozmiarze uszkodzenia. Uszkodzenia mechaniczne spowodowane metalami, wiórami, kurzem lub brudem także wymagają szybkiego przepłukania odpowiednim roztworem. Może to zapobiec przywieraniu ciała obcego do oka. Podczas przemywania oko musi być otwarte i należy to wymusić palcami. Procedura przemywania powinna trwać co najmniej 15 min po narażeniu na kontakt z substancją żrącą. Wymaga to użycia kilku butelek roztworu lub kontynuowania przemywania w trwale umocowanej myjce do oczu. Należy skontaktować się z lekarzem i zabrać kilka butelek roztworu do przemywania na czas transportu do szpitala. Do przemywania oka zabrudzonego żrącą substancją należy użyć płukanki do oczu zawierającej roztwór buforujący, który skutecznie neutralizuje pH do naturalnego poziomu oka pH=7. Przemywanie oka zwykłą wodą lub solą fizjologiczną (roztwór soli kuchennej) może pomóc w przypadku ciał stałych. W przypadku żrących substancji jedynie wypłukuje i rozcieńcza niebezpieczną substancję bez jej neutralizacji, co przynosi pozytywny, ale jednak ograniczony efekt, co pokazuje grafika. Płukanie oka solą fizjologiczną najlepiej więc zastosować, gdy do oczu dostaną się zanieczyszczenia w formie stałej.
Biorąc pod uwagę potrzebę natychmiastowej reakcji, należy zapewnić szybki dostęp do płuczek do oczu na każdym stanowisku pracy, na którym występuje ryzyko uszkodzenia oczu. Płuczki do oczu powinny mieć swoje stałe i dobrze oznaczone miejsce, gdyż poszkodowany musi do nich szybko dotrzeć ze zmniejszoną ostrością wzroku lub nawet "po omacku". Idealnym rozwiązaniem jest dostępność płukanki w zasięgu rąk. Szeroka oferta płuczek do oczu zapewnia optymalne rozwiązanie dopasowane do Twoich potrzeb. Oferta ICD zawiera stacje różnych rozmiarów do montowania na ścianie w miejscu pracy, niewielkie butelki do umiejscawiania w pojazdach, skrzynce narzędziowej, apteczce pierwszej pomocy lub w futerale mocowanym do paska. Zobacz Poradnik: Płukanki do oczu Plum - zasady doboru i użytkowania.
Na stanowiskach pracy, na których istnieje zwiększone ryzyko uszkodzenia oczu lub skóry oprócz wspomnianych płuczek do oczu należy stosować odpowiednio: stacjonarne myjki do oczu (oczomyjki), myjki do oczu i twarzy lub prysznice (natryski) bezpieczeństwa podłączone do sieci wodociągowej. Zobacz Poradnik: Prysznice, natryski, myjki bezpieczeństwa.
Prawidłowe przemywanie oka
Przemywanie oka musi odbywać się w odpowiedni sposób, aby możliwe było usunięcie z niego ciał obcych, kwasów i zasad oraz pozostałych niebezpiecznych substancji. Tylko wtedy oczyszczanie da oczekiwane efekty. Z instrukcją opisującą właściwe przemywanie oka powinni zapoznać się wszyscy pracownicy.
Wypłukiwanie ciał obcych
- Najlepszy wybór – sól fizjologiczna (0,9% roztwór NaCl) o składzie podobnym do cieczy wodnistej w oku.
- Korzystanie z jałowych płukanek – zwykła woda lub inny niesterylny płyn wzmaga rozwój bakterii.
- W przypadku ryzyka zanieczyszczenia obu oczu istnieje możliwość wyboru płukanki umożliwiającej jednoczesne płukanie.
- Do oczyszczania oka należy przystąpić niezwłocznie po tym, jak dostanie się do niego ciało stałe.
- Płuczki mają specjalne nakrętki, dzięki którym płyn jest aplikowany z odpowiedniej odległości.
- Proces oczyszczania oczu z ciał obcych powinien trwać nawet kilkanaście minut. Zaleca się zużycie co najmniej 3 butelki roztworu, aby mieć pewność, że oczy są dobrze oczyszczone.
- Ciało obce w oku jest przyczyną nie tylko dyskomfortu, ale może też powodować poważne uszkodzenia. Po zanieczyszczeniu narządu wzroku należy zgłosić się na kontrolę do okulisty, który oceni jego stan.
Neutralizacja kwasów i zasad
- 2 - minutowe przemywanie oka roztworem NaCl, a następnie natychmiastowe zobojętnienie pH kwasu lub zasady do naturalnego poziomu w oku (pH=7,4) 4.9% buforowanym roztworem fosforanowym.
- Niestosowanie płukanek w przypadku dostania się do oka żrącego kwasu fluorowodorowego – powoduje rozpuszczenie tkanek, nie ma możliwości usunięcia skutków takich oparzeń przez użycie płukanki.
- Kontynuacja przemywania oka w drodze do lekarza.
Jak dobrać płukankę do oczu?
- Zgodnie ze standardami BHP każdy pracownik narażony na uszkodzenie oczu powinien mieć dostęp do płuczek z roztworem NaCl i płukanek z buforowanym roztworem fosforanowym w zasięgu ręki na pierwsze kilka minut płukania.
- Płuczki należy przechowywać w suchym, niedostępnym dla kurzu i pyłu miejscu, w temperaturze powyżej zera. Dobrym rozwiązaniem jest umieszczenie ich na ścianie, w specjalnie przystosowanej do tego stacji z lusterkiem. Lustro jest szczególnie przydatne w przypadku dostania się do oka ciała obcego.
- Pracownik powinien wiedzieć, gdzie dokładnie znajdują się płuczki (zarówno te w zasięgu ręki jak i zapas), żeby znaleźć je nawet z podrażnionymi od urazu oczami.
- Zapas płuczek należy umieścić w walizce lub szafce w ilości umożliwiającej płukanie oczu do czasu przyjazdu karetki. Jeżeli płukanki są przechowywane w miejscu, gdzie temperatura może spać poniżej 2 stopni Celsjusza to dobrym rozwiązaniem będzie wybór szafki termicznej z zasilaniem utrzymującym odpowiednią temperaturę.
- Liczy się każda sekunda od uszkodzenia oka, a minimalny czas płukania to około 15 minut (co daje zużycie 3 płukanek 500 ml).
- Każde 100 ml płukanki pozwala na 1 minutę płukania.
- Płuczki posiadające naturalny roztwór NaCl i są odpowiednie do przemywania oka z ciał obcych (np.kurz, brud, opiłki metalu, drzazgi) oraz innych chemikaliów (np. oleje, rozpuszczalniki) niż kwasy i zasady.
- Jeśli do oka dostanie się zasada lub kwas koniecznie jest użycie płukanki z buforowanym roztworem fosforanowym, w celu przywrócenia naturalnego pH oka=7. Oko płuczemy taką płukanką przez około 2 minuty (do opróżnienia butelki 200 ml) i dalsze płukanie wykonujemy płukanką z roztworem NaCl.
- Warto pamiętać o dostępności płukanek w wersji DUO, które umożliwiają płukanie obojga oczu jednocześnie. Około 50% urazów oczu dotyczy obojga oczu, a użycie płukanek DUO umożliwia 2 razy szybsze płukanie.
- Przy uszkodzeniu oka chemikaliami, zasadami i kwasami należy niezwłocznie udać się do lekarza, kontynuując płukanie podczas drogi. Jeśli przy płukaniu oka po dostaniu się ciała obcego nadal występuje dyskomfort, także trzeba skorzystać z pomocy lekarskiej.
- Uszkodzenia oka kwasami, zasadami, chemikaliami i ciałami obcymi niosą za sobą ryzyko nawet całkowitej utraty wzroku i nie należy ich lekceważyć!
- Ostateczną decyzję co do sposobu przepłukiwania oka należy podjąć na podstawie Karty Charakterystyki Substancji Niebezpiecznej.
Czy wiesz, że:
- Około 50% obrażeń oczu dotyczy obojga oczu. Używając płukanki typu DUO, zyskujesz cenny czas i płuczesz oboje oczu jednocześnie.
- Końcówka DUO zapewnia optymalne płukanie. Kształt końcówki wspomaga rozszerzenie i utrzymanie otwartych oczu, co zwiększa skuteczność płukania.
- Nie musisz wybierać, które oko płukać. Innowacyjne rozwiązanie Plum DUO występuje zarówno w wersji NEUTRAL (ze sterylnym 4,9% buforowanym roztworem fosforanowym), jak i EYE WASH (ze sterylnym 0,9% roztworem chlorku sodu).
Zobacz użycie płuczek do oczu w praktyce
Skuteczne sposoby ochrony oczu
By chronić oczy przed urazami mechanicznymi, używa się specjalnych okularów ochronnych, które są odporne na uderzenia. Powinny spełniać normę PN-EN 166 oraz PN-EN 168. Warto zwrócić uwagę na modele z dodatkowymi zabezpieczeniami po bokach i na czole. Zobacz Poradnik: Rodzaje ochrony twarzy i oczu.
Z kolei najlepszą ochronę przed substancjami chemicznymi i biologicznymi stanowią profesjonalne gogle. Zabezpieczają nie tylko przed ciałami obcymi, ale i cieczami czy gazami. Muszą być wyposażone w nowoczesny system wentylacji, który zapobiega gromadzeniu się wilgoci w środku.
Przed szkodliwym promieniowaniem zabezpieczają także okulary wyposażone w specjalne filtry. Neutralizują negatywny wpływ wiązki światła, dzięki czemu nie dociera bezpośrednio do oczu. Taki sposób ochrony jest także wskazany w przypadku osób pracujących na co dzień przed komputerem. Ekrany urządzeń elektronicznych emitują szkodliwe światło niebieskie, które w dłuższej perspektywie może prowadzić do uszkodzenia wzroku. Pracownicy biurowi powinni więc chronić swoje oczy, stosując dobrej jakości okulary ochronne.
Ochrona narządu wzroku ma ogromne znaczenie zwłaszcza w miejscach, w których pojawiają się różnego rodzaju zagrożenia dla oczu. Akcesoria, które skutecznie je zabezpieczą, znajdziesz w naszym asortymencie.
Zobacz ofertę okularów i gogli ochronnych.
