Płukanie oczu

Przepisy dotyczące płuczek do oczu i ciała

Płukanki do oczu podlegają pod normę EN 15154-4:2009 obowiązującą dla Europy w zakresie natrysków awaryjnych. Norma EN 15154 składa się z następujących części, objętych ogólnym tytułem "Prysznice ratunkowe":

1. PN-EN 15154-1:2006: Prysznice ratunkowe -- Bezpieczeństwo w laboratorium -- Część 1: Prysznice do ciała przyłączone do instalacji wodociągowej
2. PN-EN 15154-2:2006: Prysznice ratunkowe -- Bezpieczeństwo w laboratorium -- Część 2: Myjki do oczu przyłączone do instalacji wodociągowej
3. PN-EN 15154-3:2009: Prysznice ratunkowe -- Część 3: Prysznice do ciała nie przyłączone do instalacji wodociągowej
4. PN-EN 15154-4:2009: Prysznice ratunkowe -- Część 4: Myjki do oczu nie przyłączone do instalacji wodociągowej
5. PN-EN 15154-5:2020-03: Prysznice ratunkowe -- Część 5: Prysznice do ciała z głowicą górną dla miejsc innych niż laboratoria
6. PN-EN 15144-6:2020-01: Prysznice ratunkowe -- Część 6: Prysznice do ciała z wieloma dyszami przyłączone do instalacji wodociągowej dla miejsc innych niż laboratoria

Ryzyko uszkodzenia oka

W wielu sytuacjach podczas pracy istnieje ryzyko uszkodzenia oczu. Są one najczęściej spowodowane kontaktem z ciałem obcym np. odpryskami, wiórami, kurzem, zanieczyszczeniami lub kontaktem ze żrącą substancją chemiczną:

Ciała obce

• Powodują obrażenia powierzchniowe lub urazy wewnątrzgałkowe np. guzy i krwotoki do wnętrza oka. Rozmiar uszkodzeń zależy od rodzaju i kształtu ciała obcego, a także siły z jaką trafia do oka.

• Te, które dostały się do oka z dużą siłą mogą powodować urazy rogówki i dotrzeć do wnętrza gałki ocznej. Rezultatem takich wypadków często są poważne uszkodzenia soczewki i siatkówki.

• Najgroźniejsze jest obicie oka ciałem obcym, na przykład podczas wymknięcia się z ręki narzędzia pracy. Może ono powodować pogorszenie zdolności widzenia lub całkowitą utratę wzroku. 

 

Substancje chemiczne

• Wnikają do oka w postaci stałej, płynnej lub gazowej.

• Na stanowiskach pracy najczęściej dochodzi do oparzeń oka substancjami płynnymi. Dłuższy kontakt z substancją żrącą może spowodować uszkodzenie tkanek, a przy wniknięciu przez rogówkę do wnętrza gałki ocznej doprowadzić nawet do uszkodzenia wzroku.

• Poziom obrażeń zależy od stężenia substancji chemicznej, temperatury płynu oraz czasu kontaktu z okiem. 

Do przedostania się substancji drażniącej do oka dochodzi najczęściej w wyniku wybuchu akumulatora, narażenia na kontakt z drobinami ługu, cementu, wapna, przemysłowych płynów do naczyń, niektórych proszków do prania, amoniaku, środka odtłuszczającego, farby, sody kalcynowanej i kleju. Do oka mogą również wtargnąć odpryski metali podczas wszelkiego typu obróbki mechanicznej a także brud i kurz podczas prac w uciążliwym środowisku. 

Warto podkreślić szczególnie niebezpieczne działanie związków zasadowych (alkalicznych), gdyż wnikają one w głąb rogówki oka i mogą spowodować nieodwracalne uszkodzenie wzroku (np.: ług, cement, soda kalcynowana i przemysłowy płyn do mycia naczyń).

Zasady w wyniku reakcji ze związkami tłuszczowymi w tkankach wywołują martwicę rozpływną. Wniknięcie zasady w głąb gałki ocznej może powodować uszkodzenie tęczówki, ciała rzęskowego, soczewki i kąta przesączania. Dochodzi do zmętnienia i owrzodzenia rogówki. Spojówka gałkowa tworzy zrosty ze spojówką powiek. Możliwe skutki oparzenia oka zasadą to zaćma, jaskra lub hipotrofia, czyli całkowity zanik gałki ocznej. 

Wyjątkowo niebezpieczne jest wapno palone (tlenek wapnia), który w kontakcie z wodą z łeż przejształca się w wapno gaszone (wodorotlenek wapnia). Podczas tego procesu wydziela się dużo energii ciepnej, dlatego oparzenie wodorotlenkiem wapnia jest zarówno chemiczne jak i termiczne. 

Jak się chronić przed uszkodzeniem oczu

Zobacz jak zmienia się PH oka po 15 minutach przemywania roztworem buforującym

 

Zobacz skuteczność neutralizacji niebezpiecznej substancji przez roztwór buforujący

Zapobieganie wtargnięciu do oka ciał obcych poprzez prawidłowe stosowanie ochrony oczu i twarzy (okulary, gogle, osłony twarzy itp. - zobacz nasz Poradnik - Ochrona twarzy i oczu). Natychmiastowe płukanie w przypadku zabrudzenia oka. Skuteczność przepłukania oczu jest szczególnie istotna w przypadku kwasów i substancji alkalicznych. Niszczenie oka rozpoczyna się natychmiast po kontakcie ze szkodliwą substancją i sekundy decydują o rozmiarze uszkodzenia. Uszkodzenia mechaniczne spowodowane metalami, wiórami, kurzem lub brudem także wymagają szybkiego przepłukania odpowiednim roztworem. Może to zapobiec przywieraniu ciała obcego do oka.

Podczas przemywania oko musi być otwarte i należy to wymusić palcami. Procedura przemywania powinna trwać co najmniej 15 min po narażeniu na kontakt z substancją żrącą. Wymaga to użycia kilku butelek roztworu lub kontynuowania przemywania w trwale umocowanej myjce do oczu. Należy skontaktować się z lekarzem i zabrać kilka butelek roztworu do przemywania na czas transportu do szpitala. Do przemywania oka zabrudzonego żrącą substancją należy użyć płukanki do oczu zawierającej roztwór buforujący, który skutecznie neutralizuje pH do naturalnego poziomu oka pH=7. Przemywanie oka zwykłą wodą lub solą fizjologiczną (roztwór soli kuchennej) może pomóc w przypadku ciał stałych ale w przypadku żrących substancji jedynie wypłukuje i rozcieńcza niebezpieczną substancję bez jej neutralizacji co przynosi pozytywny ale jednak ograniczony efekt co pokazuje grafika.

Biorąc pod uwagę potrzebę natychmiastowej reakcji należy zapewnić szybki dostęp do płuczek do oczu na każdym stanowisku pracy na którym występuje ryzyko uszkodzenia oczu. Płuczki do oczu powinny mieć swoje stałe i dobrze oznaczone miejsce, gdyż poszkodowany musi do nich szybko dotrzeć ze zmniejszoną ostrością wzroku lub nawet "po omacku". Idealnym rozwiązaniem jest dostępność płukanki w zasięgu rąk. Szeroka oferta płuczek do oczu zapewnia optymalne rozwiązanie dopasowane do Twoich potrzeb. Oferta ICD zawiera stacje różnych rozmiarów do montowania na ścianie w miejscu pracy, niewielkie butelki do umiejscawiania w pojazdach, skrzynce narzędziowej, apteczce  pierwszej pomocy lub w futerale mocowanym do paska. Zobacz: Płukanki do oczu Plum - zasady doboru i użytkowania. 

Na stanowiskach pracy, na których istnieje zwiększone ryzyko uszkodzenia oczu lub skóry oprócz wspomnianych płuczek do oczu należy stosować odpowiednio: stacjonarne myjki do oczu (oczomyjki), myjki do oczu i twarzy lub prysznice (natryski) bezpieczeństwa podłączone do sieci wodociągowej. Zobacz Poradnik: Prysznice, natryski, myjki bezpieczeństwa.

Prawidłowe przemywanie oka

Wypłukiwanie ciał obcych

• Najlepszy wybór – sól fizjologiczna (0,9% roztwór NaCl) o składzie podobnym do cieczy wodnistej w oku.
• Korzystanie z jałowych płukanek – zwykła woda lub inny niesterylny płyn wzmaga rozwój bakterii.
• W przypadku ryzyka zanieszczyszczenia obu oczu istnieje możliwość wyboru płukanki umożliwiającej jednoczesne płukanie.

Neutralizacja kwasów i zasad

• 2 - minutowe przemywanie oka roztworem NaCl a następnie natychmiastowe zobojętnienie pH kwasu lub zasady do naturalnego poziomu w oku (pH=7,4) 4.9% buforowanym roztworem fosforanowym.
• Niestosowanie płukanek w przypadku dostania się do oka żrącego kwasu fluorowodorowego – powoduje rozpuszczenie tkanek, nie ma możliwości usunięcia skutków takich oparzeń przez użycie płukanki.
• Kontynuacja przemywania oka w drodze do lekarza.

Jak dobrać płukankę do oczu

• Zgodnie ze standardami BHP każdy pracownik narażony na uszkodzenie oczu powinien mieć dostęp do płuczek z roztworem NaCl i płukanek z buforowanym roztworem fosforanowym w zasięgu ręki na pierwsze kilka minut płukania. 
• Płuczki należy przechowywać w suchym, niedostępnym dla kurzu i pyłu miejscu, w temperaturze powyżej zera. Dobrym rozwiązaniem jest umieszczenie ich na ścianie, w specjalnie przystosowanej do tego stacji z lusterkiem. Lustro jest szczególnie przydatne w przypadku dostania się do oka ciała obcego. 
• Pracownik powinien wiedzieć gdzie dokładnie znajdują się płuczki (zarówno te w zasięgu ręki jak i zapas), żeby znaleźć je nawet z podrażnionymi od urazu oczami.
• Zapas płuczek należy umieścić w walizce lub szafce w ilości umożliwiającej płukanie oczu do czasu przyjazdu karetki. Jeżeli płukanki są przechowywane w miejscu, gdzie temperatura może spać poniżej 2 stopni Celcjusza to dobrym rozwiązaniem będzie wybór szafki termicznej z zasilaniem utrzymującym odpowiednią temperaturę.
• Liczy się każda sekunda od uszkodzenia oka, a minimalny czas płukania to około 15 minut (co daje zużycie 3 płukanek 500 ml). 
• Każde 100 ml płukanki pozwala na 1 minutę płukania.
• Płuczki posiadające naturalny roztwór NaCl i są odpowiednie do przemywania oka z ciał obcych (np.kurz, brud, opiłki metalu, drzazgi) oraz innych chemikaliów (np. oleje, rozpuszczalniki) niż kwasy i zasady. 
• Jeśli do oka dostanie się zasada lub kwas koniecznie jest użycie płukanki z buforowanym roztworem fosforanowym, w celu przywrócenia naturalnego PH oka=7. Oko płuczemy taką płukanką przez około 2 minuty (do opróżnienia butelki 200 ml) i dalsze płukanie wykonujemy płukanką z roztworem NaCl. 
• Warto pamiętać o dostępności płukanek w wersji DUO, które umożliwiają płukanie obojga oczu jednocześnie. Około 50% urazów oczu dotyczy obojga oczu, a użycie płukanek DUO umożliwia 2 razy szybsze płukanie. 
• Przy uszkodzeniu oka chemikaliami, zasadami i kwasami należy niezwłocznie udać się do lekarza kontynuując płukanie podczas drogi. Jeśli przy płukaniu oka po dostaniu się ciała obcego nadal występuje dyskomfort także trzeba skorzystać z pomocy lekarskiej. 
• Uszkodzenia oka kwasami, zasadami, chemikaliami i ciałami obcymi niosą za sobą ryzyko nawet całkowitej utraty wzroku i nie należy ich lekceważyć!
• Ostateczną decyzję co do sposobu przepłukiwania oka należy podjąć na podstawie Karty Charakterystyki Substancji Niebezpiecznej.

Zobacz użycie płuczek do oczu w praktyce

Zobacz także:

•  
  OFERTA - Płuczki do oczu i ciała
•  
  PORADNIK - Apteczki, pierwsza pomoc
•  
  Apteczki z płukankami Plum QuickSafe