Kremy i żele ochronne

Na stanowiskach pracy, na których nie można stosować rękawic ochronnych, jedynym sposobem ograniczenia kontaktu skóry rąk ze szkodliwymi substancjami jest używanie środków ochrony skóry, do których zalicza się kremy, żele i maści ochronne. Środki te często funkcjonują pod nazwą "rękawice biologiczne". Kremy i żele ochronne należy stosować przed przystąpieniem do pracy. Ich podstawowe zadanie to niedopuszczanie do wnikania szkodliwych substancji w głąb skóry i ochrona skóry przed podrażnieniami pochodzenia kontaktowego oraz przed promieniami UV. Stosowanie kremów ochronnych ułatwia późniejsze czyszczenie skóry, co jest szczególnie przydatne w przypadku silnych zabrudzeń dłoni.

• Hydrofobowe — nierozpuszczalne w wodzie — zabezpieczają skórę przed działaniem wody i wodnych roztworów mydeł, detergentów, soli oraz 5% roztworów zasad i kwasów. Nie mogą być stosowane jako ochrona skóry rąk przed działaniem olejów, smarów i rozpuszczalników, ponieważ rozpuszczalniki szybko i łatwo zmywają warstwę ochronną. Z kolei smary i oleje łatwo wchłaniają się przez skórę, gdyż rozpuszczają się w kremach. Najczęściej wytwarzane są z substancji takich jak: tłuszcze, woski, silikony, oleje roślinne i mineralne, żywice, nierozpuszczalne w wodzie estry celulozy, kwas stearynowy itp. Po naniesieniu ich na skórę wytwarzają błonkę ochronną.
• Hydrofilowe — rozpuszczalne w wodzie — zabezpieczają skórę przed działaniem olejów, smarów, paliw płynnych, farb, substancji smolistych, rozpuszczalników organicznych i innych bezwodnych substancji organicznych. Występują w postaci kremów i żeli, sporządzanych na podłożu rozpuszczalnym w wodzie. Najczęściej wytwarzane są z substancji takich jak: polimery naturalne (kazeina, żelatyna, dekstryna, agar-agar) lub syntetyczne np. polialkohol winylowy. Po naniesieniu ich na skórę rąk wysychają i tworzą elastyczny film.
• Chroniące przed promieniowaniem UV — zabezpieczają przed promieniowaniem ultrafioletowym UVA i UVB poprzez posiadanie filtrów ochronnych pochłaniając i rozpraszając. Przeznaczone są dla pracowników wykonujących prace w terenie nasłonecznionym oraz dla spawaczy.

Różnica pomiędzy środkami hydrofobowymi i hydrofilowymi jest bardzo duża i ma istotny wpływ przy doborze środków. Środek hydrofilowy użyty przeciwko roztworom wodnym nie spełni swojego podstawowego zadania, ulegając szybkiemu spłukaniu. Natomiast środek hydrofobowy, który odpycha wodę, często zawiera substancje lipidowe, które naniesione na skórę zmiękczają naskórek, co ułatwia wnikanie substancji organicznych, przynosząc skutek odwrotny do zamierzonego.

Aby dokonać prawidłowego doboru kremu ochronnego, należy zidentyfikować zagrożenia. W szczególności należy zwrócić uwagę na poniższe czynniki:

• kontakt z substancjami szkodliwymi nierozpuszczalnymi w wodzie np. oleje, smary, farby, rozpuszczalniki — do takich zagrożeń należy wybrać hydrofilowe środki ochrony skóry,
• praca w środowisku wilgotnym, kontakt z wodą i roztworami wodnymi w tym roztworami zasad i kwasów, częste mycie dłoni — do takich zagrożeń należy wybrać hydrofobowe środki ochrony skóry,
• temperatura i wilgotność np. stosowanie szczelnych rękawic ochronnych lub butów gumowych powodujących gromadzenie się potu i macerację skóry — do takich zagrożeń należy wybrać odpowiednie środki chroniące przed wilgocią,
• kontakt ze środkami dezynfekcyjnymi powodującymi wysuszanie skóry — po każdej dezynfekcji należy nałożyć warstwę kremu, który nawilży skórę,
• tarcie - nie stosując żadnych środków ochrony przed rozpoczęciem pracy, dodatkowo narażamy skórę na zabrudzenia. Nałożenie kremu ochronnego ułatwia późniejsze mycie skóry i możemy wówczas uniknać stosowania agresywnych środków czyszczących skórę, które zawierają środki ścierne. Unikamy wówczas  uszkodzeń wierzchniej warstwy skóry, co jest ważne szczególnie dla delikatnej i wrażliwej skóry,
• ekspozycja na promieniowanie UV — do takich zagrożeń należy wybrać krem chroniący przed  promieniami UVA oraz UVB.

Chcąc zapewnić prawidłową ochronę skóry podczas pracy, należy pamiętać, aby nie mylić kremów ochronnych z kremami pielęgnacyjnymi, ponieważ efekt takiego zastosowania może przynieść skutek odwrotny do zamierzonego — patrz Program ochrony skóry.

Niewłaściwe stosowanie kremów ochronnych może sprawić, że ich działanie będzie praktycznie niewidoczne, a skóra będzie w dalszym ciągu tak samo narażona na urazy i zabrudzenia. Dlatego przed zakupem i rozpoczęciem stosowania tego typu produktów należy pamiętać o kilku istotnych kwestiach. Przede wszystkim warto mieć na uwadze, że w przypadku kremów ochronnych mowa o produktach przeznaczonych do stosowania jeszcze przed przystąpieniem do pracy. Ich głównym zadaniem jest zabezpieczenie skóry przed wpływem niebezpiecznych czynników pojawiających się w trakcie wykonywania pracy. Po pracy należy z kolei zastosować środki innego rodzaju – kremy pielęgnacyjne, które pomogą ograniczyć długofalowy wpływ zabrudzeń czy podrażnień na skórę. 
Przy stosowaniu kremów ochronnych bardzo ważne jest zaaplikowanie odpowiednio dobranej ilości danego środka. Najczęściej zaleca się nałożenie takiej ilości, która pozwoli pokryć cały chroniony obszar niewielką, równomierną warstwą. Dzięki temu można zadbać o skuteczne wchłanianie kremu i pełną ochronę. W przypadku długotrwałego narażenia na zagrożenia – np. podczas pracy na słońcu lub kontaktu z substancjami chemicznymi – może być wymagana ponowna aplikacja po kilku godzinach. W razie jakichkolwiek wątpliwości należy zastosować się do instrukcji producenta.

Krem ochronny należy zaaplikować przed pracą, na czyste dłonie. Stanowiska pracy wyposażone w dozowniki ze środkami ochrony skóry, mogą zwiększać świadomość dotyczącą ochrony skóry wśród pracowników oraz częstotliwość ich używania. Dozowniki można podzielić na manualne lub automatyczne. Dozowniki bezdotykowe są dodatkowo bardzo higieniczne i komfortowe w użyciu, a korzystanie z nich odbywa się bez konieczności kontaktu z pojemnikiem.

Stosowanie kremów ochronnych to jeden z wielu sposobów na to, by zadbać o zdrowie i bezpieczeństwo pracowników. Produkty tego typu są używane głównie tam, gdzie nie ma możliwości pracy w rękawicach lub w sytuacjach, w których inne warianty byłyby niewygodne. Kremy ochronne zapewniają wiele korzyści, wśród których najważniejszą jest efektywna ochrona przed wpływem szkodliwych substancji. Pozwalają stworzyć barierę ochronną, która zabezpiecza skórę przed bezpośrednim kontaktem z groźnymi substancjami. Oprócz tego mogą chronić przed promieniowaniem UV i częściowo przed wpływem niekorzystnych temperatur. Sporą zaletą jest także możliwość wyboru kremów precyzyjnie dostosowanych do danego obszaru pracy, z uwzględnieniem ryzyka zawodowego w danej branży. Stosowanie kremów ochronnych to nie tylko tworzenie warstwy ochronnej na skórze, ale również ułatwienie czyszczenia zabrudzonych rąk. Dzięki temu można zastosować łagodniejsze, mniej agresywne środki do mycia rąk.