Normy obuwia roboczego

Buty robocze są jednym z podstawowych elementów bezpiecznej pracy w wielu środowiskach. Odpowiednio oznakowane, zgodne z normami i dostarczone z instrukcjami obsługi, zapewnia nie tylko ochronę przed różnymi zagrożeniami, ale i pozytywnie wpływa na efektywność oraz wysoki komfort pracy. Stosowanie butów roboczych to jeden z elementów skutecznej polityki bezpieczeństwa w miejscu pracy. Jej zadaniem jest utrzymanie zdrowia pracowników poprzez zminimalizowanie ryzyka wystąpienia wypadków i kontuzji.

Normy dzielą obuwie na buty bezpieczne, buty ochronne i buty zawodowe. Jednak w języku potocznym funkcjonują głównie określenia takie jak: obuwie robocze, obuwie ochronne lub obuwie BHP, co może nie odpowiadać zgodności z poszczególną normą.

Jakie normy musi spełniać obuwie robocze?

Ze względu na poziom zagrożeń dzielimy buty ochronne na klasy: 

• Obuwie bezpieczne (S - "safety") - posiada cechy ochronne łącznie z ochroną palców stopy za pomocą podnosków, których wytrzymałość jest badana przy uderzeniu z energią 200 J.
  Wymagania dotyczące obuwia bezpiecznego określa PN-EN ISO 20345.
• Obuwie ochronne (P - "protective") - posiada cechy ochronne łącznie z ochroną palców stopy za pomocą podnosków, których wytrzymałość jest badana przy uderzeniu z energią 100 J.
  Wymagania dotyczące obuwia ochronnego określa PN-EN ISO 20346.
• Obuwie zawodowe (O- "occupational") - posiada cechy ochronne przeznaczone do ochrony przed urazami, które mogą wystąpić w czasie wypadku w miejscach pracy. Przeznaczone jest do codziennego użytkowania tam gdzie nie jest wymagana ochrona palców stopy za pomocą podnosków. Wymagania dotyczące obuwia zawodowego określa PN-EN ISO 20347.

Jak powinno być oznakowane obuwie robocze BHP?

Każda para obuwia powinna być oznakowana w sposób czytelny i trwały przez ostemplowanie lub wytłoczenie odpowiednich symboli. Buty robocze powinny być dostarczone wraz z instrukcją obsługi w języku polskim, zawierającą informacje na temat jego własności ochronnych, dostosowywania, używania, konserwacji i przechowywania. Poniżej przykładowa etykieta z legendą.

Oznaczenia według starej normy PN-EN ISO 20345:2011

W dniu 30.03.2023 r. została opublikowana nowa wersja normy w zakresie obuwia bezpiecznego EN ISO 20345:2022 (stara norma EN ISO 20345:2011). Wszystkie buty robocze wprowadzone na rynek do 11.11.2024 r. mogą być nadal certyfikowane zgodnie ze starą normą i ich certyfikat jest ważny do czasu wygaśnięcia (5 lat). W związku z powyższym do 11.11.2029 r. na rynku dostępne będą zarówno towary certyfikowane zgodnie z nową, jak i starą normą. Aktualizacja wprowadza dwie nowe klasy ochrony, zmianę w oznakowaniu wkładek antyprzebiciowych, w antypoślizgowości oraz odporności na oleje i benzynę. Dodatkowo wprowadza nowe (dobrowolne) oznaczenia dotyczące przyczepności do drabiny oraz obecności nadnoska. Więcej szczegółów w dalszej części poradnika.

Kategorie obuwia bezpiecznego wg PN-EN ISO 20345:2022

Podstawowe i dodatkowe właściwości obuwia bezpiecznego wg normy PN-EN ISO 20345

Przyczepność do drabiny i odporność na ścieranie noska

Odporność na ścieranie materiału noska (SC) oraz przyczepność do drabiny (LG) to nowe, dodatkowe oznaczenia. Na nadnoskach przeprowadza się test ścieralności Martindale’a, który obejmuje 8000 cykli. Wypada on pozytywnie jeśli na nadnosku nie pojawią się dziury na całej swojej grubości. Do tej pory przyczepność do szczebli drabiny była uwzględniana wyłącznie w przypadku butów dla strażaków. Wraz z wejściem w życie nowej normy możliwe jest dobrowolne testowanie każdego rodzaju buta pod tym kątem. Podeszwa powinna mieć profil poprzeczny, którego wysokość wynosi co najmniej 1,5mm w okolicy kostki. Obuwie oznaczone symbolem LG zapewnia przyczepność podczas wchodzenia i schodzenia po drabinie. 

Buty wodoodporne - Dodatkowe klasy ochrony (wodoszczelność)

Obuwie należące do klasy ochrony SB spełnia minimalne wymagania określone w normie EN ISO 20345. Natomiast buty spełniające dodatkowe wymagania klasyfikuje się zgodnie z jego właściwościami odpowiednio do klas ochrony od S1 do S7.

Aktualizacja normy wprowadziła dwie dodatkowe (wodoszczelne) kategorie ochronne obuwia, tj. S6 (S2+WR) i S7 (S3+WR), które łączą w sobie cechy odpowiednie dla S2 i S3 z trwałą wodoodpornością. W odróżnieniu od pozostałych klas, ochronne buty robocze klasy S6 i S7 nie muszą być dodatkowo znakowane kodem WR, ponieważ właściwość ta jest już zawarta w normie. 

Buty z wkładką antyprzebiciową

Wraz z wprowadzeniem aktualizacji normy, zmianie ulega sposób oznaczania wkładki antyprzebiciowej. Nowe oznaczenia wskazują na materiał wykonania oraz stopień odporności na przebicie (podstawowy lub podwyższony). Wkładki metalowe pozbawione są dodatkowych oznaczeń. Zaś niemetalowe (kompozytowe) oznaczone są literą S lub L w zależności od sposobu testowania i stopnia odporności na przebicie.

Obuwie antypoślizgowe

Buty BHP zgodne z nową normą musi posiadać podstawowe właściwości przeciwpoślizgowe na płytkach ceramicznych ze środkami czyszczącymi i nie jest to oznaczane jak wcześniej symbolem SRA. Certyfikaty SRA, SRB i SRC nie będą już stosowane. Buty robocze oznaczane są symbolem SR (najwyższy stopień antypoślizgowości jeśli pozytywnie przejdą (dobrowolne, dodatkowe) zmodyfikowane testy antypoślizgowości na płytkach ceramicznych z gliceryną.

Przenikanie i absorpcja wody

Stare oznaczenie hydrofobowej cholewki WRU oznaczało, że tylko sama cholewka (bez szwów) posiadała własności wodoodporne, a nie but jako całość. W ramach aktualizacji normy WRU zostaje zastąpione symbolem WPA. Obuwie oznaczone tym symbolem nie powinno być stosowane w warunkach, w których koniecznie jest zanurzanie stopy w wodzie ze względu na to, że taki but pozwala na pewne przenikanie i wchłaniane wody dzięki czemu zapewnia również pewną oddychalność.

Jeśli ochronne buty robocze zapewniają trwałą wodoszczelność należy to podkreślić symbolem WR (w przypadku kategorii S6 i S7 nie ma obowiązku, gdyż norma sama w sobie posiada własności wodoodporne). Buty oznaczone WR są w całości wodoszczelne.

Potrzebujesz butów roboczych odpornych na paliwa? Zobacz, jak są oznaczone.

Dotychczas odporność podeszwy na olej i benzynę (węglowodory) była zawarta w normie i wymagana na poziomie ochrony S1-S5 (obuwie bez otwartej pięty). Od roku 2023 obowiązek ten został zniesiony a stał się dobrowolny. W przypadku butów dedykowanych do środowisk, w których obecne są węglowodory zaleca się wykonanie dodatkowego testu z oznaczeniem FO.

Wymagania dla obuwia ochronnego i zawodowego

Kategorie obuwia ochronnego wg PN-EN ISO 20346

Legenda: X - wymagane

Kategorie obuwia zawodowego wg PN-EN ISO 20347

Legenda: X - wymagane

Pozostałe normy dotyczące obuwia

• PN-EN ISO 15090:2012 - Obuwie dla strażaków
• PN-EN 13832-2:2019-01 - Obuwie chroniące przed chemikaliami - Część 2: Wymagania w przypadku ograniczonego kontaktu z substancjami chemicznymi
• PN-EN 13832-3:2019-01 - Obuwie chroniące przed chemikaliami - Część 3: Wymagania w przypadku długotrwałego kontaktu z substancjami chemicznymi
• PN-EN ISO 17249:2014-03  - Obuwie bezpieczne odporne na przecięcie piłą łańcuchową
• PN-EN ISO 20349-1:2017-10 - Środki ochrony indywidualnej - Obuwie chroniące przed zagrożeniami występującymi w hutnictwie i spawalnictwie - Część 1: Wymagania i metody badań dotyczące ochrony przed zagrożeniami w hutnictwie
• PN-EN ISO 20349-2:2017-10 - Środki ochrony indywidualnej - Obuwie chroniące przed zagrożeniami występującymi w hutnictwie i spawalnictwie - Część 2: Wymagania i metody badań dotyczące ochrony przed zagrożeniami w spawalnictwie i procesach pokrewnych
• PN-EN 50321-1:2018-05 - Prace pod napięciem - Obuwie do ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym - Obuwie i kalosze elektroizolacyjne