Buty robocze są jednym z podstawowych elementów bezpiecznej pracy w wielu środowiskach. Odpowiednio oznakowane, zgodne z normami i dostarczone z instrukcjami obsługi, zapewnia nie tylko ochronę przed różnymi zagrożeniami, ale i pozytywnie wpływa na efektywność oraz wysoki komfort pracy. Stosowanie butów roboczych to jeden z elementów skutecznej polityki bezpieczeństwa w miejscu pracy. Jej zadaniem jest utrzymanie zdrowia pracowników poprzez zminimalizowanie ryzyka wystąpienia wypadków i kontuzji.
Normy dzielą obuwie na buty bezpieczne, buty ochronne i buty zawodowe. Jednak w języku potocznym funkcjonują głównie określenia takie jak: obuwie robocze, obuwie ochronne lub obuwie BHP, co może nie odpowiadać zgodności z poszczególną normą.
Jakie normy musi spełniać obuwie robocze?
Ze względu na poziom zagrożeń dzielimy buty ochronne na klasy:
- Obuwie bezpieczne (S - "safety") - posiada cechy ochronne łącznie z ochroną palców stopy za pomocą podnosków, których wytrzymałość jest badana przy uderzeniu z energią 200 J.
Wymagania dotyczące obuwia bezpiecznego określa PN-EN ISO 20345. - Obuwie ochronne (P - "protective") - posiada cechy ochronne łącznie z ochroną palców stopy za pomocą podnosków, których wytrzymałość jest badana przy uderzeniu z energią 100 J.
Wymagania dotyczące obuwia ochronnego określa PN-EN ISO 20346. - Obuwie zawodowe (O- "occupational") - posiada cechy ochronne przeznaczone do ochrony przed urazami, które mogą wystąpić w czasie wypadku w miejscach pracy. Przeznaczone jest do codziennego użytkowania tam gdzie nie jest wymagana ochrona palców stopy za pomocą podnosków.
Wymagania dotyczące obuwia zawodowego określa PN-EN ISO 20347.
Jak powinno być oznakowane obuwie robocze BHP?
Każda para obuwia powinna być oznakowana w sposób czytelny i trwały przez ostemplowanie lub wytłoczenie odpowiednich symboli. Buty robocze powinny być dostarczone wraz z instrukcją obsługi w języku polskim, zawierającą informacje na temat jego własności ochronnych, dostosowywania, używania, konserwacji i przechowywania.
Oznaczenia na butach:
- rozmiar,
- znak firmowy,
- oznaczenie producenta,
- datę produkcji - kwartał i rok,
- kraj producenta,
- numer odpowiedniej normy (EN 20345, EN 20346, EN 20347),
- oznakowanie symbolem odpowiedniej kategorii ochronnej zgodnie z poniższymi tabelami,
- oznakowanie dodatkowymi symbolami w zależności od występowania dodatkowej właściwości ochronnej zgodnie z poniższymi tabelami.
Obuwie ochronne bezpieczne wg EN ISO 20345
W dniu 30.03.2023r została opublikowana nowa wersja normy w zakresie obuwia bezpiecznego EN ISO 20345:2022r. (stara norma EN ISO 20345:2011). Wszystkie buty robocze wprowadzone na rynek po tej dacie muszą być certyfikowane i wytwarzane zgodnie z nowym standardem. Natomiast te, które były w obrocie już przed i posiadają nadal ważny certyfikat nie podlegają temu obowiązkowi do czasu wygaśnięcia aktualnego certyfikatu. W związku z powyższym na rynku dostępne są zarówno towary certyfikowane zgodnie z nową, jak i stara normą.
Kategorie obuwia bezpiecznego wg PN-EN ISO 20345
| Kategoria | SB | S1 | S1P | S2 | S3 | S4 | S5 | S6 | S7 |
| Podnosek 200J | X | X | X | X | X | X | X | X | X |
| Odporność na przebicie | X | X | X | X | |||||
| Odporność na poślizg (podstawowa) | X | X | X | X | X | X | X | X | X |
| Zabudowana pięta | X | X | X | X | X | X | X | X | |
| Odporność na paliwa (FO) | (X) | (X) | (X) | (X) | (X) | (X) | (X) | (X) | (X) |
| Właściwości antystatyczne | X | X | X | X | X | X | X | X | |
| Absorpcja energii w części piętowej | X | X | X | X | X | X | X | X | |
| Przepuszczalność i absorpcja wody (WPA) | X | X | X | X | X | X | |||
| Wodoszczelność (WR) | (X) | (X) | X | X | X | X | |||
| Wyprofilowana podeszwa | X | X | X |
Legenda: X - wymagane; (X) dobrowolne
Buty wodoodporne - Dodatkowe klasy ochrony (wodoszczelność)
Obuwie należące do klasy ochrony SB spełnia minimalne wymagania określone w normie EN ISO 20345. Natomiast buty spełniające dodatkowe wymagania klasyfikuje się zgodnie z jego właściwościami odpowiednio do klas ochrony od S1 do S7.
Aktualizacja normy wprowadziła dwie dodatkowe (wodoszczelne) kategorie ochronne obuwia, tj. S6 (S2+WR) i S7 (S3+WR), które łączą w sobie cechy odpowiednie dla S2 i S3 z trwałą wodoodpornością. W odróżnieniu od pozostałych klas, ochronne buty robocze klasy S6 i S7 nie muszą być dodatkowo znakowane kodem WR, ponieważ właściwość ta jest już zawarta w normie.
Buty z wkładką antyprzebiciową
Wraz z wprowadzeniem aktualizacji normy, zmianie ulega sposób oznaczania wkładki antyprzebiciowej. Nowe oznaczenia wskazują na materiał wykonania oraz stopień odporności na przebicie (podstawowy lub podwyższony). Wkładki metalowe pozbawione są dodatkowych oznaczeń. Zaś niemetalowe (kompozytowe) oznaczone są literą S lub L w zależności od sposobu testowania i stopnia odporności na przebicie.
| Wkładka metalowa P | Wkładka niemetalowa PL | Wkładka niemetalowa PS |
| Nacisk min.1100 niutonów | Nacisk min.1100 niutonów | Nacisk min. 1100 niutonów (średnia z czterech testów) |
| Test gwoździem o średnicy 4,5mm | Test gwoździem o średnicy 4,5mm | Test gwoździem o średnicy 3,0mm |
| Podstawowe wymagania | Podstawowe wymagania | Podwyższone wymagania |
Obuwie antypoślizgowe
Buty BHP zgodne z nową normą musi posiadać podstawowe właściwości przeciwpoślizgowe na płytkach ceramicznych ze środkami czyszczącymi i nie jest to oznaczane jak wcześniej symbolem SRA. Certyfikaty SRA, SRB i SRC nie będą już stosowane. Buty robocze oznaczane są symbolem SR (najwyższy stopień antypoślizgowości jeśli pozytywnie przejdą (dobrowolne, dodatkowe) zmodyfikowane testy antypoślizgowości na płytkach ceramicznych z gliceryną.
Przenikanie i absorpcja wody
Stare oznaczenie hydrofobowej cholewki WRU zostaje zmienione na WPA. W tym przypadku tylko cholewka jest odporna na przenikanie wody, a nie but jako całość. Jeśli ochronne buty robocze zapewniają trwałą wodoszczelność należy to podkreślić symbolem WR (w przypadku kategorii S6 i S7 nie ma obowiązku, gdyż norma sama w sobie posiada własności wodoodporne).
Potrzebujesz butów roboczych odpornych na paliwa? Zobacz jak są oznaczone.
Dotychczas odporność podeszwy na olej i benzynę (węglowodory) była zawarta w normie i wymagana na poziomie ochrony S1-S5 (obuwie bez otwartej pięty). Od roku 2023 obowiązek ten został zniesiony a stał się dobrowolny. W przypadku butów dedykowanych do środowisk, w których obecne są węglowodory zaleca się wykonanie dodatkowego testu z oznaczeniem FO.
Dodatkowe właściwości obuwia roboczego
Część wymagań specjalnych stała się elementem podstawowej certyfikacji, a kolejna część została dodana. Aktualna lista z symbolami do znakowania dodatkowych wymagań wygląda następująco:
- P - metalowa wkładka antyprzebiciowa
- PL - niemetalowa wkładka antyprzebiciowa; średnica gwoździa testowego 4,5mm
- PS - Niemetalowa wkładka antyprzebiciowa; średnica gwoździa testowego 3,0mm
- C - Obuwie prądoprzewodzące
- A - Obuwie antystatyczne
- CI - Izolacja podeszwy od zimna
- HI - Izolacja podeszwy od ciepła
- E - Pochłanianie energii w części piętowej
- WR - Wodoodporność
- M - Ochrona śródstopia
- AN - Ochrona kostki
- CR - Odporność na przecięcie (nie na przecięcie piłą łańcuchową)
- SC - Odporność materiału noska na ścieranie
- SR - Odporność na poślizg (posadzka z płytek ceramicznych z gliceryną)
- WPA - Przepuszczanie i absorpcja wody (cholewka)
- HRO - Odporność podeszwy na kontakt z gorącym podłożem
- FO - Odporność na oleje i inne węglowodory
- LG - Przyczepność do drabiny
Odporność na ścieranie materiału noska (SC) oraz przyczepność do drabiny (LG) to nowe, dodatkowe oznaczenia. Na nadnoskach przeprowadza się test ścieralności Martindale’a, który obejmuje 8000 cykli. Wypada on pozytywnie jeśli na nadnosku nie pojawią się dziury na całej swojej grubości.
Do tej pory przyczepność do szczebli drabiny była uwzględniana wyłącznie w przypadku butów dla strażaków. Wraz z wejściem w życie nowej normy możliwe jest dobrowolne testowanie każdego rodzaju buta pod tym kątem. Podeszwa powinna mieć profil poprzeczny, którego wysokość wynosi co najmniej 1,5mm w okolicy kostki. Obuwie oznaczone symbolem LG zapewnia przyczepność podczas wchodzenia i schodzenia po drabinie.
Kategorie obuwia ochronnego wg PN-EN ISO 20346
| Kategoria | PB | P1 | P2 | P3 | P4 | P5 |
| Podnosek 100J | X | X | X | X | X | X |
| Odporność na przebicie | X | X | ||||
| Zabudowana pięta | X | X | X | X | X | |
| Odporność na oleje, benzynę | X | X | X | X | X | X |
| Właściwości antyelektrostatyczne | X | X | X | X | X | |
| Absorpcja energii w części piętowej | X | X | X | X | X | |
| Przepuszczalność i absorpcja wody | X | X | ||||
| Wodoszczelność | X | X |
Legenda: X - wymagane
Kategorie obuwia zawodowego wg PN-EN ISO 20347
| Kategoria | OB | O1 | O2 | O3 | O4 | O5 | O6 |
| Podnosek | |||||||
| Odporność na przebicie | X | X | |||||
| Zabudowana pięta | X | X | X | X | X | X | |
| Odporność na oleje, benzynę | |||||||
| Właściwości antyelektrostatyczne | X | X | X | X | X | X | |
| Absorpcja energii w części piętowej | X | X | X | X | X | X | |
| Przepuszczalność i absorpcja wody | X | X | X | ||||
| Wodoszczelność | X | X | X |
Legenda: X - wymagane
