Cel stosowania mat i wykładzin

W środowiskach przemysłowych oraz w miejscach pracy podłoga stanowi jeden z najczęściej użytkowanych elementów infrastruktury. Właściwy wybór wykładzin oraz mat ma istotne znaczenie nie tylko dla bezpieczeństwa i wygody pracowników, lecz także dla ochrony sprzętu, zmniejszenia kosztów eksploatacji i utrzymania czystości. Ten przewodnik przedstawia przegląd najważniejszych typów mat, ich funkcji, kryteriów wyboru oraz korzyści płynących z ich stosowania.

Główne cele stosowania mat i wykładzin w przemyśle

1. Poprawa bezpieczeństwa pracy: ograniczenie możliwości poślizgnięć, upadków oraz innych kontuzji.
2. Zwiększenie komfortu fizycznego: w szczególności przy pracy stojącej.
3. Ochrona podłóg oraz sprzętów: zapobieganie uszkodzeniom mechanicznym i chemicznym.
4. Redukcja zanieczyszczeń: szczególnie przy zastosowaniu mat wejściowych.
5. Zgodność z wymaganiami przepisów BHP oraz norm ISO.

Podział mat i wykładzin według zastosowania

1. Maty antyzmęczeniowe i antypoślizgowe

Maty antyzmęczeniowe to specjalistyczne produkty zaprojektowane z myślą o stanowiskach pracy, gdzie pracownicy spędzają wiele godzin w pozycji stojącej. Ich głównym celem jest zredukowanie zmęczenia mięśni nóg, pleców oraz stóp, poprzez stymulowanie mikro-ruchów mięśniowych, co sprzyja poprawie krążenia krwi i zmniejsza obciążenia statyczne.
W wielu przypadkach maty te pełnią jednocześnie funkcję antypoślizgową – dzięki specjalnej fakturze i materiałom zapewniają stabilność i przyczepność, nawet w środowiskach o podwyższonym ryzyku poślizgu (np. stanowiska z obecnością cieczy, oleju lub wiórów). Dzięki temu zwiększają bezpieczeństwo, jak i komfort pracy.

Wpływ mat antyzmęczeniowych na zdrowie – wyniki badań

Badania przeprowadzone przez University of Michigan pokazują, że stosowanie mat antyzmęczeniowych może:

• zmniejszyć zmęczenie mięśni nóg oraz dolnej części pleców nawet o 50%,
• zredukować bóle nóg o 33%,
• poprawić komfort pracy i skrócić czas regeneracji po pracy stojącej.

Z kolei analiza przeprowadzona przez Health and Safety Executive (HSE, UK) dowodzi, że odpowiednio dobrane maty mogą zmniejszyć ryzyko powstawania schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego (ang. Musculoskeletal disorders - MSDs), które są jedną z głównych przyczyn niezdolności do pracy w przemyśle.

Straty finansowe wynikające z braku mat antyzmęczeniowych

Z danych przedstawionych przez National Safety Council (USA) wynika, że przeciętny roczny koszt nieobecności w pracy z powodu urazów oraz schorzeń mięśniowo-szkieletowych wynosi:

• 16 728 zł  – dla pracownika etatowego,
• 8 364 zł  – dla pracownika nieetatowego.

Dodatkowo tzw. prezenteizm – obecność w pracy pomimo złego stanu zdrowia – generuje średni koszt 1 045 zł  rocznie na pracownika.

Opłacalność inwestycji w maty antyzmęczeniowe

Dane z badania Harvard Business Review wskazują, że inwestycje w polepszenie ergonomii w miejscu pracy, w tym zakup mat antyzmęczeniowych, mogą przynosić:

• 11,19 zł zwrotu z każdej zainwestowanej złotówki dzięki ograniczeniu absencji,
• 13,41 zł zwrotu na złotówkę dzięki redukcji kosztów leczenia i poprawie produktywności.

Przykładowe zastosowania mat antyzmęczeniowych

• Linie produkcyjne w sektorze motoryzacyjnym,
• Miejsca pakowania w centrach dystrybucji,
• Stanowiska dla operatorów maszyn CNC,
• Przemysł spożywczy – np. stanowiska obróbki ręcznej,
• Obszary produkcyjne, gdzie występuje wilgoć lub rozlane substancje.

Rekomendacje

Aby mata działała efektywnie, musi:

• mieć grubość minimum 9–13 mm i odpowiednią sprężystość,
• być odporna na substancje występujące w środowisku pracy (np. oleje, chemikalia),
• posiadać antypoślizgową powierzchnię oraz fazowane krawędzie (dla zwiększonego bezpieczeństwa),
• umożliwiać łatwe czyszczenie i konserwację.

Zobacz jakie korzyści płyną ze stosowania mat antyzmęczeniowych

2. Maty elektroizolacyjne i ESD (antystatyczne)

Maty elektroizolacyjne (dielektryczne) oraz ESD (antystatyczne) odgrywają istotną rolę w zabezpieczaniu pracowników oraz urządzeń w miejscach, gdzie istnieje ryzyko porażenia prądem, bądź uszkodzenia elektroniki z powodu wyładowań elektrostatycznych.

Maty elektroizolacyjne:

• Stosowane głównie przy pracach z urządzeniami i instalacjami elektrycznymi.
• Chronią pracownika przed porażeniem prądem elektrycznym, zapewniając odpowiednią izolację od podłoża.
• Wykonane z materiałów o wysokiej odporności dielektrycznej.
• Muszą spełniać normy PN-EN 61111, które określają m.in. klasę napięciową, grubość i właściwości mechaniczne.
• Często wykorzystywane w rozdzielniach, centrach serwisowych oraz przy obsłudze transformatorów i szaf sterowniczych.

Maty ESD (ElectroStatic Discharge):

• Zapobiegają gromadzeniu się ładunków elektrostatycznych na ciele pracownika i przedmiotach.
• Umożliwiają ich kontrolowane rozładowanie przez system uziemiający, chroniąc tym samym wrażliwą elektronikę.
• Niezbędne w branży elektronicznej, precyzyjnej, optycznej, jak również przy montażu układów scalonych i płytek PCB.
• Maty ESD powinny być wykorzystywane razem z opaskami na nadgarstki, kablami uziemiającymi oraz innymi elementami systemów ochronnych przed ESD.
• Powinny spełniać normy takie jak IEC 61340 oraz ANSI/ESD S20.20.

Wspólne cechy i rekomendacje:

• Zarówno maty dielektryczne, jak i ESD powinny być regularnie testowane pod kątem ich właściwości ochronnych.
• Należy je stosować zgodnie z zaleceniami producenta i przepisami BHP.
• Powinny być odporne na ścieranie, elastyczne i łatwe w utrzymaniu czystości.

3. Wykładziny techniczne i ochronne

• Służą do zabezpieczania dużych powierzchni magazynowych, hal produkcyjnych i ciągów komunikacyjnych przed uszkodzeniami mechanicznymi.
• Chronią posadzki przed zarysowaniami, ścieraniem oraz uderzeniami spowodowanymi upadkiem narzędzi, komponentów lub ciężkich przedmiotów.
• Wydłużają trwałość powłok malarskich i betonu, ograniczając konieczność kosztownych napraw i renowacji.
• Zmniejszają ryzyko powstawania nierówności i ubytków w posadzkach, co wpływa na bezpieczeństwo przemieszczania się ludzi i środków transportu wewnętrznego.

4. Maty wejściowe

Stosowane przy wejściach do zakładów i obiektów produkcyjnych w celu stworzenia kompleksowego systemu czyszczenia obuwia i ograniczenia wnoszenia zanieczyszczeń:

• Strefa 1 (zewnętrzna): mata z wytrzymałych materiałów odpornych na warunki atmosferyczne (np. guma, PVC), umieszczana przed wejściem do budynku. Jej głównym celem jest usunięcie największych zabrudzeń, takich jak błoto, śnieg i piasek. Dzięki odpowiedniej budowie (np. otwory drenażowe, wypustki) skutecznie czyści obuwie, nawet w trudnych warunkach atmosferycznych.
• Strefa 2 (przejściowa): mata szczotkująca lub ryflowana, umieszczona w przedsionkach lub tuż za drzwiami. Jej zadaniem jest usuwanie drobniejszych cząsteczek, takich jak kurz, piasek czy resztki brudu. Często ma właściwości antypoślizgowe, co zwiększa bezpieczeństwo użytkowników.
• Strefa 3 (wewnętrzna): tekstylna mata o właściwościach absorpcyjnych, umiejscowiona w głębszej części wejścia, zazwyczaj na granicy z obszarem roboczym lub komunikacyjnym. Jej główną rolą jest pochłanianie wilgoci i końcowe oczyszczenie podeszew, co pozwala utrzymać czystość i estetykę wnętrz.

Dobrze zorganizowany system trójstrefowy znacząco redukuje ilość zanieczyszczeń wnoszonych do miejsca pracy, zmniejsza częstotliwość sprzątania oraz zabezpiecza podłogi przed zniszczeniami i przedwczesnym zużyciem.

Dodatkowe właściwości mat

Dobór maty z odpowiednimi cechami specjalnymi powinien uwzględniać zarówno charakter pracy, jak i warunki środowiskowe w danym obszarze produkcyjnym czy usługowym. Dodatkowe cechy, jakimi mogą charakteryzować się maty:

• Chemoodporność: materiały odporne na działanie substancji agresywnych (kwasów, zasad, olejów). Najczęściej stosowane w laboratoriach i zakładach chemicznych, oraz wszędzie tam, gdzie stosowane są chemikalia.
• Maty z funkcją drenażu: umożliwiają odprowadzanie cieczy, idealne do przemysłu spożywczego, gastronomii i miejsc o wysokiej wilgotności.
• Odporność na ogień i iskry – materiały niepalne lub trudno zapalne, stosowane w obszarach spawalniczych i hutniczych.
• Odporność na tłuszcze i oleje – szczególnie istotne w kuchniach przemysłowych, zakładach przetwórstwa spożywczego i warsztatach.
• Antybakteryjność – maty higieniczne z dodatkiem środków biobójczych do zastosowania w strefach mokrych, takich jak baseny, prysznice i przebieralnie.

Kryteria doboru odpowiednich mat

Dobór odpowiednich mat przemysłowych to kluczowy element zapewnienia bezpieczeństwa, komfortu pracy i długowieczności infrastruktury. Oto kluczowe czynniki, które należy brać pod uwagę przy selekcji mat:

• Rodzaj pracy i środowisko: Należy określić, czy środowisko pracy jest suche, mokre, zaolejone, czy występuje ryzyko kontaktu z prądem. W każdym przypadku wymagane są maty o odpowiednich właściwościach – np. maty olejoodporne w zakładach mechanicznych lub maty elektroizolacyjne przy stanowiskach z urządzeniami elektrycznymi.
• Natężenie ruchu: Ruch pieszy, przejazdy wózków, a także ciężkie maszyny wpływają na wybór odpowiedniego rodzaju maty. W intensywnie użytkowanych przestrzeniach wymagane są maty odporne na ścieranie, odkształcenia i uszkodzenia mechaniczne.
• Częstotliwość czyszczenia i konserwacji: Maty powinny być łatwe do czyszczenia, szczególnie w branżach, gdzie higiena jest kluczowa. Ważna jest ich odporność na chemikalia oraz zdolność do szybkiego schnięcia.
• Wymogi norm i przepisów BHP: Maty muszą spełniać krajowe oraz europejskie normy, dotyczące takich kwestii jak przyczepność, odporność na ogień, właściwości izolacyjne czy antybakteryjność w obszarach wymagających sterylności.
• Możliwość wymiany i przemieszczenia mat: W wielu miejscach pracy niezbędne są elastyczne rozwiązania – maty modułowe lub mobilne, które można łatwo wymieniać lub przestawiać, dostosowując otoczenie do zmieniających się potrzeb.