Podstawy prawne
Kodeks pracy oraz Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. Dz.U. 2011 nr 33 poz. 166 mówią jasno, iż obowiązkiem pracodawcy jest przeprowadzanie pomiarów stężeń substancji chemicznych i pyłów w powietrzu na stanowiskach pracy. Równie zgodne w tej kwestii są przepisy Unii Europejskiej. Zakres ochrony powietrza określa Ramowa Dyrektywa Rady 96/62/WE z 27 września 1996 r. oraz dyrektywy pomocnicze, definiujące dopuszczalne poziomy określonych substancji w powietrzu w celu ochrony ludzkiego zdrowia.
Substancje szkodliwe w miejscu pracy
Powietrze atmosferyczne jest mieszaniną gazów, które zasadniczo podzielić możemy ze względu na stężenie (stężenie stałe lub zmienne) oraz rodzaj biologicznego oddziaływania na organizmy żywe (czynne lub bierne). Najważniejszym dla funkcjonowania organizmu człowieka składnikiem powietrza niewątpliwie jest tlen, będący biologicznie aktywny oraz występujący w stałym stężeniu. Oprócz tlenu, w powietrzu atmosferycznym znaleźć możemy także różnego rodzaju zanieczyszczenia w postaci substancji chemicznych, których zbyt wysokie stężenie może stanowić zagrożenie dla ludzkiego zdrowia, a nawet życia.
W zależności od rodzaju substancji, jej oddziaływanie może powodować całe spektrum negatywnych efektów, od pogorszenia samopoczucia przez powstawanie stałych schorzeń, mutacji kancerogennych, aż do zgonu. Reakcja organizmu wywołana substancjami chemicznymi zależy przede wszystkim od wchłoniętej do organizmu dawki substancji, ale również od szeregu innych czynników m.in.: właściwości toksycznych i fizykochemicznych, dróg wchłaniania, temperatury, wilgotności powietrza, czasu narażenia.
Detektory osobiste do gazów niebezpiecznych
Podstawową metodą oceny narażenia zawodowego na odziaływanie substancji chemicznych jest monitoring środowiska pracy, czyli pomiar ich stężeń w otaczającym pracownika powietrzu. Pomiarów tych dokonujemy wyłącznie przy użyciu spełniających odpowiednie normy (wymienione na końcu artykułu) mierników/czujników. Detektory możemy zasadniczo podzielić ze względu na: mobilność (urządzenia stacjonarne lub przenośne) oraz ilość mierzonych gazów (jedno lub wielogazowe). Zanim jednak przystąpimy do pomiarów na stanowisku pracy niezbędne jest ustalenie, jakie substancje chemiczne znajdują się w badanym powietrzu. Oprócz pomiaru stężenia tlenu, bez którego organizm nie jest w stanie funkcjonować, mierzymy również substancje:
- gazy toksyczne (TOX) – substancje chemicznie szkodliwe, ich wchłanianie do organizmu stanowi niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia człowieka. Zaliczmy do nich m.in. tlenek węgla, dwutlenek siarki, siarkowodór, tlenek azotu, tlenek etylu, chlor, dwutlenek azotu, chlorowodór.
- gazy wybuchowe (EX) – są to substancje, których zbyt wysokie stężenie w powietrzu stwarza ryzyko wystąpienia wybuchu pod wpływem zapłonu. Są to m.in. metan, propan-butan, wodór.
Poniżej prezentujemy najważniejsze normy dotyczące urządzeń do pomiarów czystości powietrza na stanowisku pracy:
- PN-EN 45544-1 - Powietrze na stanowiskach pracy - Elektryczne przyrządy stosowane do bezpośredniego wykrywania i bezpośredniego pomiaru stężenia toksycznych gazów i par - Część 1: Wymagania ogólne i metody badań
- PN-EN 50104 - Elektryczne przyrządy do wykrywania i pomiaru tlenu - Wymagania metrologiczne i funkcjonalne oraz metody badań
- PN-EN 50270 - Kompatybilność elektromagnetyczna -- Elektryczne przyrządy do wykrywania i pomiaru gazów palnych, gazów toksycznych lub tlenu
- PN-EN 50271 - Elektryczne przyrządy do wykrywania i pomiaru gazów palnych, gazów toksycznych lub tlenu - Wymagania i badania dotyczące przyrządów wykorzystujących oprogramowanie i/lub techniki cyfrowe
- PN-EN 60079-0 - Atmosfery wybuchowe - Część 0: Urządzenia - Podstawowe wymagania
