Rękawice - informacje ogólne

Rękawice robocze i rękawice ochronne należą do najpowszechniej i najchętniej stosowanych ochron osobistych, gdyż podczas pracy najbardziej narażone na działanie różnych szkodliwych czynników są właśnie ręce, a w szczególności dłonie pracownika.

Rękawice robocze zabezpieczają tylko przed zabrudzeniem się substancjami nieszkodliwymi dla zdrowia oraz stosowane gdy wymagana jest ochrona wytwarzanego produktu. 

Rękawice ochronne chronią dłonie i przedramię pracownika przed jednym lub wieloma zagrożeniami występującymi na stanowisku pracy. Rękawice ochronne należy stosować przy konkretnych pracach, gdzie istnieje zagrożenie zranienia lub przeniknięcia przez skórę szkodliwych substancji. Szczególne niebezpieczeństwo stanowi wysoka lub niska temperatura, ogień, niebezpieczne substancje chemiczne, prąd elektryczny, wilgoć, zagrożenie mechaniczne, biologiczne itp.

Podział rękawic ochronnych

Ze względu na rodzaj zagrożenia rękawice ochronne można podzielić na:

• rękawice chroniące przed zagrożeniami mechanicznymi,
• rękawice chroniące przed zagrożeniami chemicznymi i biologicznymi,
• rękawice chroniące przed wysoką temperaturą,
• rękawice chroniące przed niską temperaturą,
• rękawice elektroizolacyjne,
• rękawice przeznaczone do stosowania w atmosferze zagrożonej wybuchem,
• rękawice antywibracyjne.

Ponadto ze względu na specyficzne zastosowania możemy wyodrębnić poniższe rodzaje ochrony rąk:

• rękawice spawalnicze,
• rękawice antystatyczne,
• rękawice kriogeniczne.

Od 21 kwietnia 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/425 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie środków ochrony indywidualnej, które uchyla dyrektywę Rady 89/686/EWG ze zmianami wprowadzonymi przez dyrektywy 93/68/EWG, 95/93/EWG, 96/58/EWG i rozporządzenia nr 1882/2003, 1025/2012.

Certyfikaty badania typu WE i decyzje o zatwierdzeniu wydane na podstawie dyrektywy 89/686/EWG zachowują ważność do dnia 21 kwietnia 2023 r., chyba że ich ważność wygasa przed tą datą.

Rozporządzenie 2016/425 w sprawie środków ochrony indywidualnej dzieli ŚOI na 3 kategorie. Przyporządkowanie produktu do odpowiedniej kategorii jest kluczowe w późniejszym doborze modułów (systemów) oceny zgodności. Rozporządzenie 2016/425 klasyfikuje:

• Kategoria I - Minimalne ryzyko - najmniejsze zagrożenia.
  Proste modele rękawic, chroniące przed ryzykiem niskiego stopnia - użytkowanie tej kategorii rękawic poprawia głównie komfort pracy. Stosowanie tego typu rękawic nie jest uzależnione od wyników badań w specjalnych jednostkach badawczych w związku z czym testami i wydawaniem certyfikatów mogą zajmować się sami producenci w własnym zakresie. Rękawice z tej kategorii chronią przed powierzchownym uszkodzeniem naskórka, temperaturą nieprzekraczającą 50°C oraz przed środkami chemicznymi o delikatnym działaniu (np. środkami czyszczącymi) lub dłuższym kontakcie z wodą. Do tej grupy należy większość zwykłych rękawic roboczych, rękawice do prac gospodarczych, domowych, w ogrodzie, sprzątania itp. Rękawic z kategorii I nie zaleca się stosować w środowisku przemysłowym.
• Kategoria II - Średnie ryzyko - średnie zagrożenia.
  Do tej kategorii zaliczane są rękawice używane w sytuacjach o stopniu ryzyka nie klasyfikowanym jako niskie ani bardzo wysokie. Są to głównie rękawice najczęściej rozpowszechnione w różnorakich gałęziach przemysłu i stosowane w większości prac przemysłowych:
  - chroniące przed uszkodzeniami mechanicznymi (rękawice do ogólnego użytku, wymagające dobrej odporności na przecięcia, przebicia i tarcie) - (PN-EN 388),
  

  - chroniące przed chemikaliami,
  - rękawice chroniące przed zimnem i ciepłem (do 100°C).

  Do rękawic ochronnych kategorii II zaliczamy min. rękawice antywibracyjne, rękawice dziane powlekane, rękawice skórzane i wzmacniane skórą, jak też rękawice ocieplane. Rękawice te muszą być poddane niezależnym testom i zatwierdzone przez Jednostkę Notyfikowaną. Tylko zatwierdzone jednostki mogą wydawać znak CE, bez którego rękawice nie mogą być sprzedawane.

  Dla kategorii II wyniki testów wraz z odpowiednim piktogramem muszą być widoczne:
  - na rękawicy,
  - w instrukcji obsługi,
  - na opakowaniu.
  
  Dopiero po spełnieniu tych warunków można mieć pewność, że rękawica odpowiada wymogom kategorii II lub wyższej.

• Kategoria III - Wysokie ryzyko - największe zagrożenia.
  Rękawice należące do tej kategorii używane są wówczas, gdy istnieje ryzyko wystąpienia poważnego i/lub trwałego uszkodzenia dłoni i ręki lub nieodwracalne szkody na zdrowiu i zagrożenie życia, np. w pracach:

  - z przenośną pilarką łańcuchową,
  - przy wysokim napięciu,
  - z substancjami chemicznymi wysoce agresywnymi,
  - z szkodliwymi czynnikami biologicznymi,
  - z promieniowaniem jonizującym
  - w środowisku o wysokiej temperaturze, którego skutki są porównywalne do działania powietrza o temperaturze wynoszącej co najmniej 100 °C.
  - w środowisku o niskiej temperaturze, którego skutki są porównywalne do działania powietrza o temperaturze wynoszącej – 50 °C lub niższej.
  
  Rękawice tego typu muszą być testowane i zatwierdzone przez Jednostkę Notyfikowaną. Dodatkowo system zapewnienia jakości, używany przez producenta w celu zagwarantowania jednorodności produkcji, musi być sprawdzany niezależnie. Organ przeprowadzający tę ocenę jest określony przez numer znajdujący się obok znaku CE.

  Z reguły rękawice ochronne stosowane w przemyśle przyporządkowane są co najmniej do kategorii II.

Wymagania ogólne dla rękawic ochronnych według normy EN ISO 21420:2020

W marcu 2020 roku norma EN420 została zmodyfikowana, stając się normą EN ISO 21420:2020.
Nowa norma określa ogólne wymagania i metody testowania dotyczące konstrukcji, bezpieczeństwa, wygody i skuteczności rękawic ochronnych, a także oznakowania i informacji podawanych przez producenta.

Producenci rękawic ochronnych muszą upewnić się, że materiały użyte do wytworzenia ich produktów nie mają wpływu na zdrowie operatora. Norma EN ISO 21420 bazuje na tym trendzie i skupia się na bezpieczeństwie:

• zawartość Chromu VI nie może przekraczać 3 mg / kg w przypadku rękawic skórzanych (każdy rodzaj użytej skóry musi zostać przetestowany),
• wszystkie materiały metalowe, które mogą mieć dłuższy kontakt ze skórą, muszą mieć wartość uwalniania niklu mniejszą niż 0,5 μg / cm² tygodniowo,
• współczynnik pH powinien mieścić się w zakresie od 3,5 do 9,5 (test na dłoni, w przypadku jednego materiału, jeśli nie wszystkie materiały powinny zostać przetestowane).

Zakres normy:
Norma EN ISO 21420 stosuje się do rękawic ochronnych, osłon dłoni i rękawów ochronnych.

Nieszkodliwość:

• próg zawartości DMF (dimetyloformamid lub DMFa) dla rękawic powlekanych poliuretanem (PU):
  DMF poniżej 1000 mg/kg lub 1000 ppm,
• dostosowanie się do przepisów REACH, dotyczących substancji niebezpiecznych,
• poziom WWA (wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych) powinien być mniejszy niż 1 mg/kg dla materiałów z tworzyw sztucznych mających bezpośredni kontakt ze skórą (tylko rękawice powlekane).
  

Rozmiary:
Producenci mają obowiązek określić własne systemy rozmiarów, które muszą odpowiadać rozmiarom dłoni użytkownika rękawicy (długość i obwód dłoni):

• rozmiar długości rękawicy powinna być dłuższa niż długość dłoni. To samo dotyczy obwodu rękawicy i obwodu dłoni,
• zakres rozmiarów. W tej chwili zakres rozmiarów wynosi od 4 do 13. Norma dopuszcza możliwość dodawania pełnych rozmiarów lub połówek poprzez ekstrapolację.

Oznaczenia rękawic:
Na każdej rękawicy ochronnej powinny znajdować się oznaczenia:

• nazwa producenta,
• oznaczenie rękawic,
• rozmiar,
• odpowiednie piktogramy + poziomy wydajności + odniesienie do normy,
• datę produkcji (przynajmniej miesiąc i rok),
• w stosownych przypadkach data przydatności do użycia z odpowiednim piktogramem,
• oznaczenia powinny być wyraźne i widoczne przez cały okres użytkowania rękawic; jeśli oznaczenie rękawic jest niemożliwe (np. w przypadku rękawic jednorazowych), wymagania dotyczące oznaczeń można umieścić na pierwszym opakowaniu,

Instrukcja użytkowania:
Wymagane informacje:

• nazwa i adres producenta,
• oznaczenie rękawic,
• rozmiary rękawic,
• odpowiednie piktogramy, poziomy wydajności oraz odniesienie do obowiązujących norm i rok,
• ostrzeżenia i/lub ograniczenie użycia oraz ostrzeżenie w przypadku zawartości lateksu naturalnego,
• konieczność objaśnienia gdy ochrona ogranicza się do części dłoni,
• instrukcja użytkowania i przeznaczenie produktu,
• instrukcje dotyczące pielęgnacji i przechowywania produktu,
• informacje dotyczące łączenia tego środka ochrony indywidualnej z innymi ŚOI,
• lista znanych substancji wywołujących alergie,
• instrukcje sprawdzania rękawic przed użyciem,
• instrukcje zakładania i zdejmowania rękawic,
• informacje odnoszące się do określenia daty przydatności do użytku ( jeśli dotyczy),
• w przypadku produktów o właściwościach elektrostatycznych konieczność pisemnego ostrzeżenia informującego, że całość odzieży i obuwia noszonego z tym typem rękawic powinna być również zaprojektowana z uwzględnieniem ryzyka elektrostatycznego,
• jeśli czyszczenie produktu nie jest zalecane, należy wskazać, że nie podlega on praniu.

Informacje na żądanie:
Należy podać listę substancji zawartych w rękawicach, mogących powodować alergie, innych niż naturalny kauczuk.

Właściwości elektrostatyczne:
Piktogram antystatyczny dla stref ATEX.

WAŻNE! Certyfikaty UE uzyskane zgodnie z poprzednią normą EN 420:2003 są nadal ważne do momentu wygaśnięcia.

Co się zmieniło przy aktualizacji normy EN 420:2003 na EN ISO 21420:2020?

1. Nowa norma EN ISO 21420 stosuje się nie tylko do rękawic ochronnych i osłon dłoni, ale też do rękawów ochronnych).
2. Nieszkodliwość:
   - norma EN ISO 21420 wprowadza nowy próg zawartości DMF (dimetyloformamid lub DMFa) dla rękawic powlekanych poliuretanem (PU):
   DMF poniżej 1000 mg/kg lub 1000 ppm,
   - umożliwia dostosowanie do przepisów REACH, dotyczących substancji niebezpiecznych,
   - poziom WWA (wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych) powinien być mniejszy niż 1 mg/kg dla materiałów z tworzyw sztucznych mających bezpośredni kontakt ze skórą (tylko rękawice powlekane).
   
   Z EN IS0 21420 usunięto wymóg testowania rękawic z lateksu naturalnego pod kątem zawartości protein.
3. Rozmiary:
   Z EN IS0 21420 usunięto minimalną wymaganą długość rękawic.
4. Oznaczenia rękawic:
   W EN ISO 21420:2020 dodano:
   - datę produkcji (przynajmniej miesiąc i rok),
   - w stosownych przypadkach data przydatności do użycia z odpowiednim piktogramem.
   Jeśli oznaczenie rękawic jest niemożliwe (np. w przypadku rękawic jednorazowych), wymagania dotyczące oznaczeń można umieścić na pierwszym opakowaniu.
5. Instrukcja użytkowania:
   W EN ISO 21420:2020 zawarto dodatkowe informacje:
   - instrukcje sprawdzania rękawic przed użyciem,
   - instrukcje zakładania i zdejmowania rękawic,
   - informacje odnoszące się do określenia daty przydatności do użytku ( jeśli dotyczy),
   - w przypadku produktów o właściwościach elektrostatycznych konieczność pisemnego ostrzeżenia informującego, że całość odzieży i obuwia noszonego z tym typem rękawic powinna być również zaprojektowana z uwzględnieniem ryzyka elektrostatycznego,
   - jeśli czyszczenie produktu nie jest zalecane, należy wskazać, że nie podlega on praniu.
6. Informacje na żądanie:
   W EN ISO 21420:2020 informacje na żądanie to lista substancji zawartych w rękawicach, mogących powodować alergie, innych niż naturalny kauczuk.
7. Właściwości elektrostatyczne:
   Norma EN ISO 21420 wprowadziła nowy piktogram antystatyczny dla stref ATEX. Właściwości elektrostatyczne muszą być testowane zgodnie z normą EN 16350 (metoda testowa EN1149-2). Dla innych właściwości elektrostatycznych brak piktogramu (metoda testowa EN 1149-1 lub EN 1149-3). Rękawice spełniające wymagania mogą być oznaczone piktogramem elektrostatycznym. Dane testowe zgodne z normami EN 1149-1 i 3 można podać w informacjach dostarczanych użytkownikowi.