Rękawice - ochrona mechaniczna

Uszkodzenia mechaniczne – przecięcia, przekłucia oraz otarcia – należą do najczęściej występujących urazów kończyn górnych. Zagrożenia te występują głównie na stanowiskach pracy związanych z transportem przedmiotów oraz obróbką metali, szkła lub tworzyw sztucznych, w budownictwie oraz przemyśle spożywczym, np. przy porcjowaniu mięsa.

Ze względu na ciężkość następstw urazów, ochrony rąk można podzielić na chroniące przed:

• lekkimi urazami mechanicznymi – rękawice chroniące przed urazami, których skutki są powierzchniowe np. obtarcie naskórka, lekkie skaleczenia i które użytkownik jest w stanie łatwo zidentyfikować w odpowiednim czasie. Wystarczającą ochronę zapewniają tutaj już rękawice z kategorii I,
• średnio ciężkimi urazami mechanicznymi jak np. przecięcia, w tym przecięcie nieostrym nożem z małą energią, ostrymi przedmiotami, obtarcia, ukłucia itp.,
• ciężkimi urazami mechanicznymi np. ukłucia i przecięcia ostrymi nożami z dużą energią, przecięcia nożami z napędem lub ręczną pilarką łańcuchową. 

Normy dotyczące wymagań dla rękawic chroniących przed urazami mechanicznymi.

Wymagania dotyczące rękawic chroniących przed urazami mechanicznymi są zawarte w następujących normach:

Norma EN 388:2016+A1:2018 (PN-EN 388+A1:2019-01)

Wymagania i oznaczenia wg normy EN 388 

Rękawice ochronne spełniające wymagania normy EN 388 (tzw. rękawice antyprzecięciowe) należą do kategorii II ryzyka i zapewniają ochronę przed co najmniej jednym z następujących zagrożeń: ścieranie, przecięcie, rozdarcie i przekłucie. Rękawice spełniające wymagania tej normy powinny być bezwzględnie stosowane w przypadku ryzyka uszkodzeń mechanicznych, których skutki są poważniejsze niż powierzchniowe. W praktyce do wszystkich prac w przemyśle wymagających ochrony rąk powinno się stosować rękawice spełniające normę EN 388.

Prawidłowo oznakowane rękawice ochronne wg normy EN 388 muszą posiadać poniższe oznaczenia:

• znak CE,
• oznaczenie producenta,
• numer lub nazwę handlową rękawicy
• rozmiar rękawicy,
• piktogram z podanymi poziomami ochrony i numerem normy.

Piktogram do normy EN 388

Poniżej piktogramu znajdują się cyfry i litery określające poziomy odporności rękawicy na dane zagrożenie.
Litera X oznacza, że badanie nie zostało wykonane lub nie ma zastosowania.

Parametry rękawic chroniących przed zagrożeniami mechanicznymi

Norma EN388 gwarantuje, że zostały przeprowadzone i zatwierdzone specjalne testy, potwierdzające poziomy odporności rękawic chroniących przed zagrożeniami mechanicznymi:

• Odporność na ścieranie (poziom ochrony 0–4)
  Liczba cykli potrzebnych do przetarcia otworu za pomocą papieru ściernego w okrągłej próbce materiału rękawicy przy użyciu stałego nacisku i ruchu. Najwyższy poziom wytrzymałości wynosi 4 i odpowiada 8000 cykli.
• Odporność na przecięcie, test Coup (poziom ochrony 0–5)
  Podczas badania mierzy się liczbę obrotów wymaganą do przecięcia materiału ostrzem okrągłym obracającym się ze stałą szybkością. Wynik badania porównuje się z wynikiem dla materiału wzorcowego, aby uzyskać wskaźnik. Najwyższy poziom ochrony wynosi 5 i odpowiada wskaźnikowi 20.
  
  Są dwa testy odporności na przecięcie. Metodę Coup stosuje się wyłącznie w przypadku materiałów, które nie wpływają na ostrość krawędzi tnącej. 
  W przypadku materiałów powodujących tępienie się ostrza, np. większości materiałów odpornych na przecięcie, wymagane jest przeprowadzenie testu TDM. W takich przypadkach metoda Coup daje jedynie wyniki orientacyjne, które zostały oznaczone znakiem X, natomiast wiarygodnym punktem odniesienia są wyniki testu odporności na przecięcie metodą TDM.
• Odporność na rozdarcie (poziom ochrony 0–4)
  Siła wymagana do rozdarcia wstępnie naciętej prostokątnej próbki rękawicy. Najwyższy poziom ochrony odpowiada sile 75 N.
• Odporność na przekłucie (poziom ochrony 0–4)
  Pomiar wartości siły niezbędnej do przekłucia rękawicy znormalizowanym przebijakiem z określoną prędkością (10 cm/min).

• Odporność na przecięcie wg testu przecięcia ISO (poziom ochrony A–F)
  Siła w niutonach (N) wymagana do przecięcia próbki za pomocą prostokątnego ostrza w specjalnym urządzeniu do prób przecięcia, takim jak tomodynamometr (TDM). Test ten jest opcjonalny, chyba że ostrze w teście Coup zostaje stępione – w takim przypadku wynik test ISO staje się punktem odniesienia w zakresie odporności na przecięcie.

• Ochrona przed uderzeniami (poziom ochrony P)
  Badanie pod kątem ochrony przed uderzeniami przeprowadza się zgodnie z normą dotyczącą rękawic ochronnych przeznaczonych dla motocyklistów (EN 13594:2015). Badaniu poddawany jest chroniony obszar. Ze względu na niewielką powierzchnię obszar wokół palców nie może być badany z wykorzystaniem tej metody. Energia uderzenia wynosi 5 J, a przekazywana siła musi odpowiadać najwyższemu poziomowi, w tym przypadku poziomowi 1 (wynik indywidualny: ≤ 9,0 kN, uśredniona siła: ≤ 7,0 kN).

Co się zmieniło przy aktualizacji normy EN 388:2003 na EN 388:2016?

1. Odporność na przecięcie mierzona była nożem okrągłym o stałym nacisku (tzw. Coup Test). Test ten nie do końca był obiektywny i mógł wypaczać wyniki w szczególności jeśli materiał rękawicy powodował tępienie ostrza noża a tak działo się w przypadku, gdy zawierał włókna szklane lub metalowe. W takiej sytuacji testem odniesienia staje się EN ISO 13997, która przewiduje test wymiennym ostrzem o zmiennym nacisku (Tonodynamometer TDM-100).
2. W związku z nowym w/w testem dodany został piąty znak (litera A, B, C, D, E lub F) pod piktogramem określający poziom ochrony przed przecięciem zgodnie z metodą ISO 13997.
   Jeśli w czasie testu materiał, z którego wykonana jest rękawica nie tępi ostrza noża, "Coup Test" pozostaje testem odniesienia. Istnieje jednak dobrowolna możliwość podania poziomu odporności zgodnie z normą ISO 13997. UWAGA! W nowelizacji normy EN 388:2016+A1:2018 (PN-EN 388+A1:2019-01) znajduje się zapis, który nakłada obowiązek badania odporności na przecięcie narzędziem TDM, ZAWSZE gdy następuje tępienie ostrzy, natomiast znosi go gdy tępienie nie wystąpiło oraz rękawice badane wg metody Coupe uzyskają poziom 3, 4 lub 5.
3. Badanie odporności na przetarcie wykonywane jest teraz nowym rodzajem papieru ściernego (Klingspor PL31B 180), który jest bardziej powtarzalny od dotychczas stosowanego. Nie pociąga to za sobą zmiany oznaczeń.
4. Norma przewiduje badanie poziomu ochrony rękawicy przed uderzeniem wg normy EN 13594:2015. Jeśli rękawice zostały poddane badaniu i test został zaliczony pozytywnie to pod piktogramem pojawia się litera „P”.

Dobór rękawic do ochrony przed zagrożeniami mechanicznymi.

Przy doborze rękawic ochronnych antyprzecięciowych należy przeprowadzić analizę zagrożeń i uwzględnić przede wszystkim następujące czynniki:

• stopień narażenia rąk pracowników na działanie czynnika szkodliwego (ciężkość urazów),
• rodzaj wykonywanej pracy (np.: prace proste, prace wymagające lub nie wymagające precyzji i dobrego chwytu) - oprócz własności ochronnych należy wziąć pod uwagę komfort użytkowania, czucie palców i chwytność,
• rodzaj zagrożeń występujących na stanowisku pracy (przecięcie, przekłucie lub otarcie naskórka),
• intensywność danego czynnika szkodliwego (np.: rodzaju obsługiwanego narzędzia, przemieszczanego przedmiotu – ręczny nóż, nóż elektryczny lub pilarka łańcuchowa, przedmiot o ostrej krawędzi).

Do ochrony przed lekkimi urazami mechanicznymi o skutkach powierzchniowych można wybierać rękawice zaliczane do pierwszej kategorii środków ochrony indywidualnej. Do ochrony przed czynnikami mechanicznymi o skutkach poważniejszych niż powierzchniowe zaleca się stosowanie rękawic spełniających wymagania normy EN 388. Rodzaj rękawicy dobieramy tak aby jej poziom ochrony w zakresie danego czynnika (ścieranie, przecięcie, przekłucie) odpowiadał rodzajowi zagrożenia i jego intensywności.
W przypadku potrzeby zapewnienia ochrony rąk przy wykonywaniu prac w narażeniu na wystąpienie ciężkich urazów rąk należy stosować rękawice specjalistyczne – dla pilarzy, dla użytkowników noży ręcznych, noży z napędem.

Analiza zagrożeń i dobór optymalnej rękawicy na dane stanowisko pracy wymaga dużego doświadczenia biorąc pod uwagę dużą różnorodność dostępnych rękawic ochronnych.
Internetowe Centrum Dystrybucji jako partner czołowych europejskich producentów rękawic ochronnych (KCL GmbH, Honeywell), zapewnia fachowe doradztwo i pomoc w doborze optymalnego rozwiązania.