Rękawice chemoodporne

Rękawice ochronne stosowane podczas pracy z czynnikami chemicznymi mają za zadanie odizolować rękę pracownika od bezpośredniego kontaktu z tymi czynnikami. Wymagania stawiane przed rękawicami chroniącymi przed zagrożeniami chemicznymi i bakteriologicznymi określa norma EN 374.

Kontakt pracownika z niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i mikroorganizmami niesie ze sobą duże ryzyko spowodowania nieodwracalnych szkód zdrowotnych a nawet zgonu i z tego względu rękawice chemoodporne są zakwalifikowane do Kategorii III (wysokie ryzyko) sprzętu ochrony osobistej zgodnie z Dyrektywą 89/686/EWG (zobacz: Rękawice - informacje ogólne).

Najczęściej spotykane nazewnictwo rękawic chroniących przed substancjami chemicznymi to rękawice chemoodporne, rękawice chemiczne, rękawice przeciwchemiczne, rękawice kwasoodporne.

Definicje pojęć stosowanych w normie EN 374

• Penetracja - jest to przenikanie makroskopowe substancji przez materiał rękawicy na skutek jej nieszczelności, np. pęknięcia. Norma określa wymagania do dokonania losowego wyboru serii produktów do badania ilości wad fabrycznych celem ustalenia akceptowalnego poziomu jakości AQL (Acceptable Quality Level).
  
  

  Poziom jakości	AQL	Przykład
  Poziom 1	4,00	< 4,00 wad na 100 jednostek
  Poziom 2	1,50	< 1,50 wad na 100 jednostek
  Poziom 3	0,65	< 0,65 wad na 100 jednostek

   
• Permeacja (przenikanie) - zdolność przenikania cząsteczkowego chemikalii przez materiał rękawicy. Nie ma to nic wspólnego ze szczelnością rękawicy, gdyż do przenikania dochodzi na poziomie molekularnym. Chemikalia mogą przedostać się przez materiał rękawicy już w czasie kilku minut. Proces permeacji rozpoczyna się już przy pierwszym kontakcie z substancją chemiczną.
  Poziomy odporności na przenikanie są określane na podstawie czasu przebicia. Jest to czas, który upłynął między początkowym kontaktem substancji chemicznej zastosowanej w badaniach z zewnętrzną powierzchnią materiału rękawicy, a jej późniejszą obecnością po drugiej stronie materiału. Jest to więc czas ochronnego działania rękawicy.
  Każdy typ rękawic badany jest pod względem czasu przebicia przez daną substancję chemiczną i klasyfikowany w poziomie od 0 do 6. Norma EN 374 akceptuje tolerancję i dopuszcza permeację do 1,0 μg/min*cm² przed zatrzymaniem badania. Poniżej przedstawione są czasy przebicia przyjęte dla poszczególnych poziomów ochrony.
   

  Poziom ochrony	Zmierzony czas przebicia
  Poziom 1	> 10 min
  Poziom 2	> 30 min
  Poziom 3	> 60 min
  Poziom 4	> 120 min
  Poziom 5	> 240 min
  Poziom 6	> 480 min

  
  
  Badanie wg normy nie wystarcza do określenia dokładnego czasu bezpiecznego użytkowania rękawicy chemoodpornej. Czynniki takie jak temperatura i rozciągliwość materiału wywierają znaczny wpływ na faktyczny czas ochrony. Zaleca się więc aby czas użycia rękawicy nie przekraczał 25% podanego czasu przebicia.

• Pęcznienie - jest to zwiększenie objętości materiału rękawicy pod wpływem kontaktu z substancją chemiczną. Pęcznienie może występować niezależnie od permeacji czy też penetracji. Badań na pęcznienie nie przewiduje norma europejska, ale ponieważ spęczniała rękawica nie nadaje się do prawidłowego użytkowania to zaleca się stosowanie tylko rękawic o niewielkim współczynniku pęcznienia.
   

  Pęcznienie	Ocena
  < 7%	odporne
  < 15%	odporne warunkowo
  > 15%	nieodporne

Norma EN 374:2013 - wymagania, oznaczenia.

Norma EN 374:2013 dopuszcza dwa rodzaje oznaczeń rękawic chroniących przed czynnikami chemicznymi w zależności od ich poziomu ochrony: 

Pełna ochrona chemiczna	Ograniczona ochrona chemiczna
Rękawice o pełnej ochronie chemicznej spełniają wymagania w zakresie penetracji oraz przy badaniu permeacji muszą wykazać czas przebicia minimum 30 minut z co najmniej 3 substancjami testowymi z 12 standardowo zdefiniowanych przez normę, których listę przedstawiamy poniżej. Kod literowy wybranych min. 3 substancji umieszczony zostaje pod piktogramem.	Rękawice o ograniczonej ochronie chemicznej spełniają wymagania w zakresie penetracji (tzw. rękawice szczelne) ale nie zapewniają czasów przebicia wymaganych do pełnej ochrony chemicznej. Rękawica taka może również skutecznie chronić przed określonymi substancjami chemicznymi lecz konieczna jest tu jednoznaczna deklaracja odporności danej rękawicy wydana przez producenta.

Lista 12-tu standardowo zdefiniowanych substancji chemicznych wg normy EN 374:

Pozostałe oznaczenia rękawic chroniących przed czynnikami chemicznymi i biologicznymi:

	Piktogram informujący, że rękawica zapewnia również ochronę przed czynnikami biologicznymi (mikroorganizmy). Rękawice takie muszą posiadać wartość penetracji AQL 1,5 lub niższą.
	Piktogram informujący, że rękawica spełnia dodatkowo określone wymagania w zakresie ochrony mechanicznej. Więcej informacji o oznaczeniu wg normy EN 388: Rękawice - ochrona mechaniczna
	Piktogram informujący o konieczności zapoznania się z instrukcją użytkowania rękawicy.

Norma EN ISO 374:2016 jako nowelizacja normy z roku 2013

Norma EN ISO 374-1:2016 (Rękawice chroniące przed niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i mikroorganizmami -- Część 1: Terminologia i wymagania dotyczące skuteczności w zakresie ryzyka chemicznego) wskazuje na trzy metody badawcze:

• Test przenikania (penetracji) zgodnie z normą EN 374-2:2014
• Test przenikania (permeacji) zgodnie z normą EN 16523-1:2015, która zastępuje normę EN 374-3
• Test zniszczeniowy (degradacji) zgodnie z normą EN 374-4:2013. 
  Ta część normy jest nowa i bierze pod uwagę efekt degradacji materiału rękawicy spowodowany daną substancją chemiczną. Degradacja może na przykład spowodować kruchość, pęcznienie lub skurcz materiału. Jest to równoważne zmianie funkcji przenikania substancji chemicznej. Ten standard tworzy po raz pierwszy znormalizowaną metodę pomiaru dla degradacji.

Typ	Wymagania	Znakowanie
Typ A	Czas przenikania min. 30 minut dla co najmniej 6 substancji z listy.
Typ B	Czas przenikania min. 30 minut dla co najmniej 3 substancji z listy.
Typ C	Czas przenikania min. 10 minut dla co najmniej 1 substancji z listy.

Lista 18-tu standardowo zdefiniowanych substancji chemicznych wg normy EN 374:2016

Nowelizacja normy rozszerzyła listę zdefiniowanych substancji testowych o 6 dodatkowych oznakowanych kolejno od litery M do T.

Norma EN ISO 374-5: 2016 - Rękawice chroniące przed przed mikroorganizmami

Rękawice chroniące przed mikroorganizmami muszą przejść test odporności na przenikanie zgodnie z normą EN 374-2:2014. Ponadto dodana jest możliwość deklaracji ochrony przed wirusami jeśli rękawice zostały przebadane zgodnie z ISO 16604:2004 (metoda B).

Piktogram dla rękawic zapewniających ochronę przed bakteriami i grzybami.	Piktogram dla rękawic zapewniających ochronę przed bakteriami i grzybami oraz dodatkowo przed wirusami.

Zobacz film o zmianach jakie wnosi norma EN ISO 374:2016 

Dobór rękawic do ochrony przed zagrożeniami chemicznymi.

Przy doborze rękawic chroniących przed czynnikami chemicznymi należy przede wszystkim uwzględnić rodzaj i stężenie substancji chemicznej. Renomowany producent rękawic ochronnych powinien dysponować informacją o czasie przebicia rękawicy przez dany związek chemiczny. Informacja ta określi czas ochronny rękawicy czyli jak długo może być noszona rękawica od momentu jej kontaminacji.
Pod uwagę należy również wziąć sposób kontaktu z czynnikiem chemicznym. Jeżeli rękawica chroni przed potencjalnym ochlapaniem to wystarczy, że zapewnia poziom 1 ochrony (>10 min.) lecz trzeba mieć świadomość, że po kontakcie z chemikalią należy ją wymienić na nową w czasie do 10minut. Jeżeli natomiast praca polega na ciągłym kontakcie i zanurzeniu w czynniku chemicznym to aby uniknąć konieczności ciągłej zmiany rękawic czas ich ochronnego działania powinien być odpowiednio dłuższy.
Należy podkreślić, że czas ochronnego działania rękawicy zaczyna być odliczany od momentu pierwszego zetknięcia powierzchni rękawicy ze szkodliwą substancją i biegnie niezależnie czy wykonujemy pracę w danej rękawicy czy też została ona zdjęta.

Dalsze czynniki jakie należy wziąć pod uwagę przy doborze rękawic chemoodpornych to:

• stopień pęcznienia materiału rękawicy,
• manualność rękawicy 
• konieczność chwytania gładkich i śliskich elementów - należy wybierać tzw. rękawice moletowane, czyli rękawice posiadające na zewnętrznej powierzchni części chwytnej drobne wypukłości,
• stopień ochrony przed czynnikami mechanicznymi.
• rodzaj materiału - np. kontakt z lateksem może prowadzić do uczuleń skórnych.

Analiza zagrożeń i dobór optymalnej rękawicy na dane stanowisko pracy wymaga dużego doświadczenia biorąc pod uwagę dużą różnorodność dostępnych rękawic ochronnych. Internetowe Centrum Dystrybucji jako partner czołowych europejskich producentów rękawic ochronnych (KCL GmbH, Honeywell, Ansel, Uvex zapewnia fachowe doradztwo i pomoc w doborze optymalnego rozwiązania ochrony rąk.