Spis treści
Przepisy dotyczące magazynowania substancji niebezpiecznych
W bazie substancji chemicznych ECHA (European Chemical Agency) w chwili pisania tego poradnika zarejestrowanych jest ponad 22 400 różnych substancji, co praktycznie uniemożliwia opracowanie uniwersalnego podejścia do składowania wszystkich substancji chemicznych. Między innymi dlatego, w Europie nie ma ujednoliconych przepisów dotyczących magazynowania niebezpiecznych substancji chemicznych. W tej sytuacji podstawą do prawidłowego ich składowania mogą być przepisy krajowe, ze szczególnym uwzględnieniem wymienionych:
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r., W sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
§93.1. Materiały niebezpieczne należy przechowywać w miejscach i opakowaniach przeznaczonych do tego celu i odpowiednio oznakowanych. 2. Pomieszczenia, aparatura, środki transportu, zbiorniki i opakowania, w których są stosowane, przemieszczane lub przechowywane materiały niebezpieczne powinny być odpowiednie do właściwości tych materiałów.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska
§96. Niedopuszczalność kumulowania zagrożeń; instrukcje składowania, pkt. 2 W magazynach powinny być wywieszone instrukcje określające sposób składowania, pakowania, załadunku i transportu materiałów niebezpiecznych; z treścią instrukcji należy zapoznać pracowników zatrudnionych przy tych pracach.
Ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. - O substancjach chemicznych i ich mieszaninach
Art. 21., pkt. 1 Pojemniki i zbiorniki służące do przechowywania substancji niebezpiecznych lub mieszanin niebezpiecznych oraz pojemniki i zbiorniki służące do pracy z tymi substancjami lub mieszaninami, rurociągi zawierające substancje niebezpieczne lub mieszaniny niebezpieczne lub służące do ich transportowania oraz miejsca, w których są składowane znaczące ilości substancji niebezpiecznych lub mieszanin niebezpiecznych, powinny być należycie oznakowane, w tym opatrzone znakami ostrzegawczymi.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r., W sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów
§7.1. Przy używaniu lub przechowywaniu materiałów niebezpiecznych pożarowo należy:
1) wykonywać wszystkie czynności związane z wytwarzaniem, przetwarzaniem, obróbką, transportem lub składowaniem materiałów niebezpiecznych zgodnie z warunkami ochrony przeciwpożarowej określonymi w instrukcji bezpieczeństwa pożarowego, o której mowa w § 6, lub zgodnie z warunkami określonymi przez producenta;
2) utrzymywać na stanowisku pracy ilość materiału niebezpiecznego pożarowo nie większą niż dobo-we zapotrzebowanie lub dobowa produkcja, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej;
4) przechowywać materiały niebezpieczne pożarowo w sposób uniemożliwiający powstanie pożaru lub wybuchu w następstwie procesu składowania lub wskutek wzajemnego oddziaływania;
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2015 r. w sprawie sposobu oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do przechowywania lub zawierających substancje stwarzające zagrożenie lub mieszaniny stwarzające zagrożenie
§5.1. Miejsca, w których substancje stwarzające zagrożenie lub mieszaniny stwarzające zagrożenie są składowane w znaczących ilościach, oznakowuje się piktogramami określającymi rodzaj zagrożenia zgodnie z załącznikiem V do rozporządzenia nr 1272/2008 lub znakami ostrzegawczymi określonymi w załączniku do rozporządzenia, zawierającymi takie same symbole, chyba że odpowiednia informacja o zagrożeniach stwarzanych przez substancje lub mieszaniny jest umieszczona na opakowaniach takich substancji lub mieszanin.
Dodatkowe normy/przepisy dotyczące magazynowania substancji niebezpiecznych:
- FM Global - honorowane na całym świecie dopuszczenie ubezpieczeniowe w kontekście ochrony ppoż.
- EU-OSHA (Occupational Safety and Health Administration/Amerykańska Inspekcja Pracy) numer 1910.106 - Składowanie substancji niebezpiecznych.
- EN 14470-1 - Ognioodporne szafy magazynowe -- Część 1: Bezpieczne szafy do przechowywania płynów łatwopalnych.
- EN 14470-2 - Ognioodporne szafy magazynowe -- Część 2: Bezpieczne szafki na butle ze sprężonym gazem
7 kluczowych pytań do oceny zagrożenia przy pracy z chemikaliami
Ocena ryzyka związanego ze stosowaniem i przechowywaniem substancji niebezpiecznymi jest trudna i najlepiej gdyby była przeprowadzona przez osobę specjalnie do tego uprawnioną o wykształceniu chemicznym. Nie oznacza to jednak, że nie możemy samodzielnie dokonać takiej analizy, a fachową wiedzą wepsrzeć się w tylko przypadku bardziej problematycznych substancji. Poniżej znajdziesz 7 kluczowych pytań które pomogą przy planowaniu prawidłowego gospodarowania substancjami w zakładzie pracy.
Jeżeli na każde z pytań jesteś w stanie bez wątpliwości odpowiedziedź TAK, to gratulacje - większość niezbędnej pracy masz już za sobą. W przeciwnym wypadku musisz zadbać o uzupełnienie brakującej wiedzy, zmianę procedur oraz kompletację niezbędnej dokumentacji.
-
Czy wiesz, jakie zagrożenia związane z substancjami niebezpiecznymi mogą wystąpić w miejscu pracy i czy udokumentowałeś ich ryzyko?
-
Piktogramy GHS wskazujące rodzaj zagrożenia - jeśli masz produkty z tymi etykietami, czy etykiety są zrozumiałe?
-
Czy masz listę produktów chemicznych używanych lub przechowywanych w Twojej firmie?
-
Czy korzystasz z kart charakterystyki substancji i umiesz je właściwie interpretować?
-
Czy w Twoim przedsiębiorstwie powstają niebezpieczne substancje?
-
Czy pracownicy są świadomi ryzyka związanego z produktami chemicznymi i czy wiedzą, jak bezpiecznie pracować i jak się chronić?
-
Czy któryś z twoich pracowników miał dolegliwości zdrowotne lub zachorował z powodu narażenia na niebezpieczne substancje obecne lub używane w twoim przedsiębiorstwie?
Niestety brak szczegółowych przepisów dotyczących składowania konkretnych substancji niebezpiecznych nie ułatwia tego zadania. Kluczem do oceny zagrożenia i prawidłowego składowania substancji niebezpiecznych jest karta charakterystyki substancji, zwana również MSDS/SDS (ang. material safety data sheet). Jest to unikalny dokument, sporządzany przez dla każdej substancji z osobna przez jej producenta. MSDS zawiera opis zagrożeń związanych z użytkowaniem substancji, jej podstawowe dane fizykochemiczne oraz wskazówki dotyczące bezpiecznego jej użytkowania i magazynowania. Jeżeli dana substancja stanowi zagrożenie dla otoczenia producent jest zobowiązany umieścić w karcie charakterystyki stosowny piktogram, umożliwiający szybka identyfikację i przyporządkowanie danej substancji do jednej - lub kilku - grup zagrożeń.
Piktogramy GHS
System GHS (Globally Harmonized System) został pracowany jako standaryzacja wielu systemów klasyfikacji i oznakowania produktów chemicznych stosowanych na całym świecie, a rozporządzenie CLP (ang. classification, labelling and packaging) jest jego europejskim wdrożeniem. Według GHS, substancje dzielimy na 9 podgrup, w oparciu o ich właściwości fizyko-chemiczne oraz rodzaj zagrożeń jakie niesie za sobą ich stosowanie. Każda grupa substancji posiada jeszcze wewnętrzny, bardziej szczegółowy podział i tak na przykład, gazy utleniające dodatkowo dzielą są na : Gazy utleniające, kategoria zagrożenia 1, Substancje ciekłe utleniające, kategorie zagrożeń 1, 2, 3 oraz Substancje stałe utleniające, kategorie zagrożeń 1, 2, 3. Przyjrzyjmy się zatem podziałowi i piktogramom wg GHS:
-
Materiał wybuchowy - zagrożenie fizyczne
Może spowodować lub intensyfikować pożar lub wybuch. Nie ogrzewać. Stosować odzież ochronną. W przypadku kontaktu z odzieżą i ze skórą spłukać wodą.
-
Materiał łatwopalny - zagrożenie fizyczne
Łatwopalne lub skrajnie łatwopalne gazy, aerozole, ciecze i pary. Nie ogrzewać i nie rozpylać nad otwartym ogniem. Używać nieiskrzących narzędzi, przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty
-
Materiał utleniający - zagrożenie fizyczne
Może spowodować lub intensyfikować pożar lub wybuch. Nie ogrzewać. Stosować odzież ochronną. W przypadku kontaktu z odzieżą i ze skórą spłukać wodą.
-
Gaz pod ciśnieniem - zagrożenie fizyczne
Ogrzanie może spowodować wybuch, oparzenia lub obrażenia. Chronić przed światłem słonecznym. Stosować rękawice ochronne, odzież ochronną, ochronę oczu i ochronę twarzy.
-
Substancja żrąca - zagrożenie fizyczne
Może powodować korozję metali, poważne oparzenia skóry oraz uszkodzenia oczu. Przechowywać w oryginalnym pojemniku. Stosować rękawice ochronne, odzież ochronną, ochronę oczu i ochronę twarzy.
-
Substancja toksyczna - zagrożenie dla zdrowia
Połknięcie, dostanie się przez drogi oddechowe lub kontakt ze skórą może działać szkodliwie lub spowodować śmierć. Obchodzić się ze szczególną ostrożnością. Nie jeść, nie pić i nie palić podczas używania produktu. Stosować środki ochrony indywidualnej. Unikać kontaktu ze skórą i z oczami. Przechowywać pod zamknięciem.
-
Zagrożenie zdrowia/środowiska - zagrożenie dla zdrowia
Może powodować reakcję alergiczną skóry lub poważne podrażnienie oczu; działa szkodliwie w przypadku połknięcia lub dostania się do dróg oddechowych; szkodliwy dla środowiska. Unikać kontaktu ze skórą i z oczami oraz uwolnienia do środowiska.
-
Poważne zagrożenie zdrowia - zagrożenie dla zdrowia
Może działać szkodliwie na płodność lub na dziecko w łonie matki, powodować nowotwory, alergie lub objawy astmy, uszkadzać narządy. Przed użyciem zapoznać się ze środkami bezpieczeństwa. Unikać wdychania pyłów lub oparów. Przechowywać pod zamknięciem. W przypadku wystąpienia objawów ze strony układu oddechowego skontaktować się z ośrodkiem zatruć lub z lekarzem.
-
Materiał niebezpieczny dla stworzeń wodnych - zagrożenie dla środowiska
Działa toksycznie na organizmy wodne. Unikać uwolnienia do środowiska. Zebrać wyciek.
Dodatkowo powyższe 9 podgrup dzielimy na trzy zbiory: zagrożenia fizyczne, zagrożenia dla zdrowia oraz zagrożenia dla środowiska. Jeżeli dana substancja jest niebezpieczna to musi posiadać na opakowaniu oraz w karcie charakterystyki, stosowane piktogramy wskazujące na rodzaj zagrożenia. Ponadto w karcie charakterystyki substancji powinny znaleźć się zwroty wskazujące zagrożenia oraz zwroty wskazujące rodzaj przeciwdziałania, i tak:
Zwroty H - wskazujące zagrożenia
To oznaczenia na etykietach substancji chemicznych i mieszanin określające zagrożenie oraz opisujące charakter i nasilenie zagrożeń stwarzanych przez substancję lub mieszaninę. Zwroty wskazujące zagrożenia są zakodowane przy użyciu kodu, który składa się z:
- Litery „H”
- Cyfry określającej rodzaj zagrożenia: „2” – zagrożenie fizyczne, „3” – zagrożenie dla zdrowia, „4” – zagrożenie dla środowiska,
- Dwóch cyfr odpowiadających kolejnemu numerowi zagrożenia.
Zwroty P - wskazujące przeciwdziałanie
- Litery „P”
- Cyfry określającej środek ostrożności: „1” – ogólne, „2” – zapobieganie, „3” – reagowanie, „4” – przechowywanie, „5” – usuwanie,
- Dwóch cyfr odpowiadających kolejnemu numerowi zagrożenia.
