Jak używać defibrylatora AED?

Defibrylator AED - jak go używać?

Defibrylator AED to niezwykle istotny sprzęt ratunkowy. Jego użycie stanowi jedyny sposób na przywrócenie prawidłowej akcji serca po jej zatrzymaniu, dlatego zaleca się, aby tego typu urządzenie znajdowało się w wyposażeniu każdego zakładu pracy, a także w miejscach użyteczności publicznej. Jego prawidłowe wykorzystanie zwiększa bowiem szanse poszkodowanego na przeżycie nawet o 70%. Jednocześnie defibrylatory AED są bardzo proste w użyciu. Urządzenie w znacznej mierze działa automatycznie, "prowadząc" ratownika przez kolejne czynności. Warto jednak przyswoić kilka zasad dotyczących użytkowania defibrylatorów AED.

Rodzaje Defibrylatorów 

Wyróżniamy następujące typy defibrylatorów:

• ręczny defibrylator zewnętrzny,
• automatyczny defibrylator zewnętrzny (skrót AED),
  • automatyczny,
  • półautomatyczny,
• ręczny defibrylator wewnętrzny,
• wszczepialny kardiowerter-defibrylator (skrót ICD),
• przenośny defibrylator serca, na przykład kamizelka do defibrylacji zewnętrznej.

Dzięki wykonaniu i uproszczonej obsłudze AED jako jedyny z wyżej wymienionych może być używany do przeprowadzania czynności ratunkowych przez osoby bez wykształcenia medycznego w ramach PAD - Publicznego Dostępu do Defibrylacji (z ang. Public Access Defibrillation).

Czym się różni defibrylator półautomatyczny od automatycznego?

Podczas defibrylacji defibrylatorem półautomatycznym, ratownik sam decyduje, kiedy energia wstrząsu ma być dostarczona do mięśnia sercowego poszkodowanego. Urządzenie analizuje rytm serca pacjenta i komunikuje, czy należy dostarczyć energię elektryczną, po czym ładuje energię. Ratownik musi jedynie wcisnąć duży, dobrze widoczny, często migający światłem przycisk - naciśnięcie powoduje dostarczenie wstrząsu. Defibrylator automatyczny, poza informowaniem o konieczności dostarczenia wstrząsu (lub jej braku), sam dostarcza energię elektryczną.  Po naładowaniu energią elektryczną wydaje komunikat o tym, że wstrząs zostanie dostarczony za określoną ilość sekund, a następnie defibryluje poszkodowanego. 

Które rozwiązanie wybrać? Tak naprawdę nie ma to większego znaczenia. Oba typy urządzeń są bowiem równie skuteczne i pomocne. Defibrylator automatyczny jest zwykle bardziej zaawansowany pod względem technologicznym, ale oba typy urządzeń są w zasadzie tak samo intuicyjne w obsłudze.

Defibrylator automatyczny jest równie bezpieczny, jak defibrylator półautomatyczny - automatyczne rozpoczęcie defibrylacji nie zmienia poziomu bezpieczeństwa użycia defibrylatora automatycznego! Jeśli ratownik dotyka poszkodowanego, defibrylator automatyczny zakomunikuje, że został wykryty ruch pacjenta, bądź podpowie, by nie dotykać osoby poszkodowanej. Nie obawiajmy się więc używać obydwu rodzajów AED!

Słownik pojęć związanych z AED

• NZK - nagłe zatrzymanie krążenia. Jest to stan chorobowy powodujący zatrzymanie czynności mechanicznej serca, podczas której dochodzi do zatrzymania krążenia krwi. Następuje wtedy wtórne zatrzymanie oddechu, które jest przyczyną nieodwracalnego uszkodzenia mózgu. Po rozpoznaniu NZK należy niezwłocznie rozpocząć resuscytację!
• RKO - resuscytacja krążeniowo-oddechowa. Zespół czynności stosowany u poszkodowanego, u którego wystąpiło podejrzenie nagłego zatrzymania krążenia. Niezwłoczne rozpoczęcie resuscytacji trzykrotnie zwiększa prawdopodobieństwo przeżycia!  Składa się z BLS (podstawowe zabiegi resuscytacyjne) i ALS (zaawansowane zabiegi resuscytacyjne).
• PAD - publiczny dostęp do defibrylacji (z ang. Public Access Defibrillation). Propagowanie idei dostępu do AED w miejscach publicznych.
• Energia wstrząsu - wyładowania elektryczne, które generuje defibrylator w trakcie defibrylacji.
  • Defibrylator jednofazowy - dostarcza pierwsze wyładowanie o energii 360 J, a drugie również wynoszące 360 J, tak samo jak każde kolejne.
  • Defibrylator dwufazowy - dostarcza pierwsze wyładowanie o energii od 150 do 200 J, a drugie od 150 do 360 J, tak samo, jak każde kolejne.
• Fala defibrylacji - kształt energii dostarczanej przez defibrylator. Może być jednofazowa lub dwufazowa.
• Stopień ochrony IP - określa odporność na pył i wodę, gdzie pierwsza cyfra po kodzie mówi o poziomie ochrony przed ciałami stałymi (pył, zanieczyszczenia), a druga przed wnikaniem cieczy.
• NZK a Zawał Mięśnia Sercowego - te terminy są często używane zamiennie, co niestety jest błędem. NZK jest problemem wynikającym z zaburzeń czynności elektrycznych serca. To stan, w którym dochodzi do nagłego ustania czynności elektrycznej i mechanicznej serca. Zawał Mięśnia Sercowego jest problemem związanym z krążeniem. 

Defibrylator jednofazowy a dwufazowy - czym dokładnie się różnią?

Czym dokładnie różnią się od siebie defibrylator jednofazowy i dwufazowy? W urządzeniu jednofazowym impuls przepływa z jednej elektrody do drugiej, a dwufazowe wysyła dwie fale z obu elektrod, które przepływają przez pacjenta w przeciwnych kierunkach - z tego powodu defibrylator dwufazowy używa mniejszej energii. Skuteczna defibrylacja przy mniejszej energii pozwala zminimalizować ewentualne uszkodzenia tkanek wywołane przez impuls elektryczny.

Najnowsze defibrylatory to urządzenia dwufazowe, które automatycznie dopasowują parametry wyładowania do potrzeb pacjenta. Jeśli pierwszy wstrząs nie przyniesie oczekiwanego skutku, kolejne są dobierane zgodnie z zaplanowaną sekwencją. Ma to na celu zwiększenie skuteczności akcji ratunkowej i szans poszkodowanego na przeżycie przy jednoczesnym minimalizowaniu uszkodzenia tkanek mięśnia sercowego.

Zasady użycia defibrylatorów typu AED

Na rynku istnieje wiele różnych modeli defibrylatorów typu AED, różniących się wyglądem zewnętrznym i akcesoriami, lecz zasady ich użycia są takie same.

Jeżeli zdecydowałeś, że użycie defibrylatora AED będzie potrzebne (ofiara nie reaguje; nie oddycha), postępowanie jest zawsze jednakowe (bez względu na model urządzenia):

• do czasu dostarczenia defibrylatora AED wykonujesz resuscytację krążeniowo-oddechową;
• jeżeli dostarczono defibrylator AED, włączasz go;
• podłącz kable do defibrylatora;
• odsłoń klatkę piersiową poszkodowanego. Skórę klatki piersiowej należy osuszyć (wytrzeć), aby elektrody prawidłowo przewodziły prąd elektryczny. W przypadku nadmiernego owłosienia należy ogolić skórę klatki piersiowej, gdyż włosy zaburzają kontakt elektrod ze skórą, co zmniejsza skuteczność defibylacji - stwarza możliwość powstania łuku elektrycznego między elektrodami a skórą i poparzenia klatki piersiowej ofiary. Maszynka do golenia powinna znajdować się w zestawie z defibrylatorem;
• przyklej elektrody do klatki piersiowej tak, aby jedna znajdowała się po prawej stronie mostka (poniżej obojczyka), a druga po lewej stronie klatki piersiowej w linii środkowo-pachowej. Jeżeli poszkodowane jest dziecko, użyj elektrod przeznaczonych dla dzieci;
• następnie postępuj zgodnie z podpowiedziami udzielanymi przez defibrylator.

Zobacz, jak prawidłowo użyć AED do ratowania życia: film instruktażowy z użyciem defibrylatora LIFEPAK 1000

Uwagi dodatkowe do użycia defibrylatora:

• bezwzględnie pamiętaj o odsunięciu się od poszkodowanego na czas analizy;
• jeżeli zalecane jest wyładowanie, sprawdź, czy nikt (łącznie z Tobą) nie dotyka pacjenta i naciśnij przycisk "wyładowanie";
• jeżeli poszkodowany znajduje się w wodzie (choćby w kałuży), należy umieścić go poza nią. Jeżeli klatka piersiowa poszkodowanego jest mokra, należy ją osuszyć. Czynności te są podyktowane bezpieczeństwem osób udzielających pomocy, aby nie doszło do porażenia prądem. Ryzyko porażenia prądem jest ograniczone do minimum, jeżeli poszkodowany nie ma kontaktu z wodą i jego klatka piersiowa jest sucha;
• zatrzymanie krążenia u dzieci jest najczęściej spowodowane niedrożnością dróg oddechowych, bardzo rzadko pierwotna przyczyna jest pochodzenia sercowego. Defibrylatora typu AED można używać u dzieci powyżej pierwszego roku życia - służą do tego celu specjalne elektrody pediatryczne. Elektrody te są specjalnie oznakowane, tak aby nie pomylić ich z elektrodami dla dorosłych. Trzeba pamiętać, że nie zawsze znajdują się one w standardowym wyposażeniu defibrylatorów AED;
• wielu ludzi korzysta z przezskórnej drogi podawania leków (np. nitrogliceryny, leków przeciwbólowych, hormonoterapii itp.). Jeśli po odsłonięciu klatki piersiowej zobaczymy naklejony plaster, należy go usunąć i wytrzeć skórę w tamtym miejscu przed naklejeniem elektrod. Jeżeli u poszkodowanego na klatce piersiowej zauważymy bliznę i wyczujemy zgrubienie podskórne, należy przypuszczać, że poszkodowany ma wszczepiony rozrusznik serca. Unikajmy umieszczania elektrod bezpośrednio w okolicy tego urządzenia. Najlepiej odsuńmy od niego elektrody defibrylatora AED o 5-10 cm.

Defibrylator AED - o czym jeszcze warto pamiętać podczas użytkowania?

Co jeszcze warto wiedzieć o użytkowaniu defibrylatora AED? Należy pamiętać, że:

• u niemowląt (przed ukończeniem 1. roku życia) lepiej jest się skupić na prawidłowej resuscytacji - stosowanie defibrylacji jest niezalecane;
• u kobiet w ciąży można stosować defibrylację - w przypadku zatrzymania pracy serca priorytetem jest bowiem ratowania życia;
• klatka piersiowa defibrylowanej osoby musi być naga - oznacza to konieczność ściągnięcia bielizny. Należy też ściągnąć biżuterię (naszyjniki itp.);
• metalowe elementy znajdujące się pod poszkodowanym (np. rusztowanie czy właz do studzienki kanalizacyjnej) nie mają znaczenia - w takim przypadku można przeprowadzić defibrylację;
• przeszkodą może być jednak padający deszcz - wymaga to przeniesienia poszkodowanego pod zadaszenie. Należy również zwrócić uwagę na to, aby nie leżał on w wodzie, a jego klatka piersiowa powinna być sucha. Można za to bez obaw przeprowadzić defibrylację na mokrej trawie lub na śniegu!
• poszkodowanego nie należy okrywać podczas defibrylacji folią ratunkową NRC - może on jednak na niej leżeć.

Warto także wiedzieć, że przejście kursu dotyczącego obsługi defibrylatora automatycznego lub półautomatycznego AED nie jest konieczne do ich prawidłowej obsługi i uratowania komuś życia. Urządzenie wydaje bowiem klarowne polecenia i nie wymaga żadnej zaawansowanej wiedzy. Przeszkolenie w tym zakresie pomoże jednak uzyskać więcej pewności siebie i wprawy przy udzielaniu pomocy, co może być niezwykle istotne.

Defibrylator AED - kiedy nie stosować? Przeciwwskazania

Zanim zaczniesz używać defibrylatora, sprawdź:

• czy poszkodowany jest przytomny? Defibrylator AED to urządzenie do przywracania pracy serca przy NZK, a u osób świadomych nie ma takiej potrzeby;
• czy pacjent nie znajduje się w wodzie lub, czy nie jest mokry? Przed rozpoczęciem defibrylacji należy niezwłocznie wyciągnąć poszkodowanego na ląd i osuszyć jego klatkę piersiową. Wilgotne otoczenie nie jest przeciwwskazaniem - można używać defibrylatora w trakcie deszczu i śnieżycy;
• czy defibrylator nie znajduje się w niewielkiej odległości od materiałów łatwopalnych? Użycie go w takich okolicznościach może spowodować pożar lub wybuch! To samo tyczy się występowania urządzeń emitujących silne pole elektromagnetyczne - mogą zakłócić pracę urządzenia AED;
• czy poszkodowany  to dziecko poniżej 1. roku życia? Defibrylator AED można stosować u dzieci, ale według zaleceń Polskiej Rady Resuscytacji standardowe defibrylatory można używać z elektrodami pediatrycznymi/po przełączeniu na tryb dziecięcy u dzieci w przedziale 1-8 lat - po przekroczeniu ósmego roku życia, można defibrylować dziecko z użyciem elektrod dla dorosłych. 

Zobacz także:

• OFERTA - Defibrylatory AED

• PORADNIK AED - Podstawowe informacje