Szczegółowe zasady dotyczące funkcjonowania systemu pierwszej pomocy i obowiązku wyposażenia zakładu w apteczki reguluje Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650). Zobacz fragment rozporządzenia w poradniku Apteczki - podstawy prawne.
Zgodnie z § 44 ust. 1 w/w rozporządzenia pracodawca musi zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie sytuacji wypadkowej oraz środków do udzielania pierwszej pomocy.
W szczególności chodzi o:
- Stworzenie punktów pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach), w których wykonywane są prace o zwiększonym ryzyku wypadku lub związane z wydzielaniem się par, gazów albo pyłów substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne ze względu na działanie toksyczne.
- Wyposażenie poszczególnych wydziałów (oddziałów) zakładu pracy w apteczki pierwszej pomocy.
Gdzie powinny znajdować się apteczki zakładowe?
Przepisy nie określają szczegółowo pożądanej ilości, rozmieszczenia i wyposażenia apteczek oraz punktów pierwszej pomocy. Decyzję w tym zakresie pracodawca powinien podjąć w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.
Ilość, rozmieszczenie i wyposażenie apteczek oraz punktów pierwszej pomocy należy dobrać w zależności od rodzajów i nasilenia zagrożeń występujących na stanowiskach pracy (§44 ust. 2 rozporządzenia). Np. na stanowiskach, gdzie występuje zwiększone ryzyko poparzeń od gorących przedmiotów apteczka powinna posiadać zwiększoną ilość opatrunków na oparzenia. Liczba zatrudnionych pracowników nie musi mieć wpływu na zawartość apteczki. Natomiast od niej zależy liczba apteczek i punktów pierwszej pomocy w zakładzie pracy.
Co znajduje się w apteczce zakładowej?
Zwykle podstawową zawartość apteczek pierwszej pomocy stanowią opatrunki, bandaże, plastry, chusty trójkątne, opaski elastyczne, koce ratunkowe termoizolacyjne, rękawiczki lateksowe, nożyczki, maseczka do sztucznego oddychania. Ze względów bezpieczeństwa w apteczce nie powinny znajdować się żadne lekarstwa. Jest to o tyle uzasadnione, że osoba udzielająca pierwszej pomocy może nie wiedzieć np. na jakie medykamenty uczulony jest dany pracownik.
Ze względu na brak krajowych unormowań precyzyjnie określających skład wyposażenia apteczek pierwszej pomocy to przyjęło się określanie składu apteczek w oparciu o niemieckie normy DIN. Przeczytaj więcej o normach DIN.
Obsługę apteczek należy na każdej zmianie powierzyć wyznaczonym pracownikom. Nie mogą to być przypadkowe osoby, lecz takie, które zostały przeszkolone w udzielaniu pierwszej pomocy (§ 44 ust. 3 rozporządzenia).
Przy apteczce powinny być wywieszone instrukcje dotyczące udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku oraz wykazy pracowników odpowiedzialnych za obsługę apteczek (§ 44 ust. 4 rozporządzenia).
Apteczka zakładowa - o czym jeszcze warto pamiętać?
Miejsca usytuowania apteczek oraz sama apteczka powinny być odpowiednio oznakowane (biały krzyż na zielonym tle), znakami zgodnymi z Polską Normą. Równie istotne jest także zapewnienie swobodnego dostępu do jej zawartości (§44 ust. 5 rozporządzenia).
Opakowanie apteczki pierwszej pomocy powinno być odporne na działanie czynników mechanicznych i skutecznie chronić medykamenty przed zapyleniem, ochlapaniem i innymi czynnikami. Użytkownik apteczki powinien mieć możliwość szybkiego jej dostarczenia na miejsce wypadku. W przypadku dużych odległości lub prac w terenie przydatne są przenośne apteczki walizkowe lub apteczki w torbach. W mniejszych warsztatach i pomieszczeniach biurowych egzamin zdają apteczki ścienne.
W przypadku uchybień i braku apteczek pracodawca musi liczyć się, iż inspektor pracy nakaże mu dopełnić obowiązek zapewnienia odpowiednich środków pierwszej pomocy. Ponadto, zgodnie z art. 283 § 1 K.p., zarówno szef, jak i kierownik ponoszą odpowiedzialność wykroczeniową za nieprzestrzeganie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, za co grozi kara grzywny.
Zarządzanie apteczką zakładową
Aby apteczka zakładowa mogła faktycznie być pomocna w sytuacjach kryzysowych, należy zadbać o kilka dodatkowych spraw. Przede wszystkim warto mieć na uwadze, że jest to przedmiot, który może ulec uszkodzeniu - opakowanie apteczki zakładowej oraz jej zawartość. Dlatego warto pamiętać o regularnych przeglądach i kontrolach, w ramach których można określić, czy w apteczce nie brakuje żadnego potrzebnego produktu. Jeśli akcesoria znajdujące się w środku mają datę ważności, należy upewnić się, że nie są jeszcze przeterminowane.
Kolejnym istotnym tematem jest szkolenie pracowników w zakresie udzielania pierwszej pomocy. Bardzo ważną częścią takiego kursu jest korzystanie z apteczki. Warto przy tym zadbać, by informacje na ten temat były dostosowane do jej zawartości, która może się różnić zależnie od potrzeb firmy. Dzięki temu w sytuacjach awaryjnych będzie można zachować spokój i skuteczność, co pozwoli ograniczyć ryzyko pojawienia się poważniejszych konsekwencji dla zdrowia pracowników.
Co więcej, apteczka musi być dobrze oznakowana i umieszczona w łatwo dostępnym miejscu. Podczas okresowego sprawdzania jej zawartości dobrym pomysłem będzie również przeanalizowanie dostępności apteczki.
Warto sprawdzić, czy umieszczenie apteczki przemysłowej jest właściwe i jest ona dobrze widoczna ze stosunkowo dużej odległości i czy w razie potrzeby pracownicy mogą bez przeszkód dostać się do jej środka. By skutecznie kontrolować wszystkie z tych kwestii, warto rozważyć prowadzenie dokumentacji apteczki, która może zawierać m.in. daty przeglądów lub wymiany produktów.
Dlaczego odpowiednia apteczka zakładowa jest tak ważna?
Apteczka zakładowa z odpowiednio dobraną zawartością jest przede wszystkim podstawowym zbiorem najpotrzebniejszych produktów i narzędzi, gdy nagle zdarzy się wypadek. Przedmioty znajdujące się w apteczce pozwolą na udzielenie pierwszej pomocy i szybką reakcję na sytuację kryzysową. Pierwsze minuty po rozpoczęciu niebezpiecznego zdarzenia mają często decydujące znaczenie dla zdrowia, a nawet życia pracowników. Warto mieć to na uwadze i pamiętać nie tylko o wyposażeniu zakładu w apteczkę, lecz także o regularnym sprawdzaniu jej zawartości.
Oprócz tego należy pamiętać o wspomnianych już obowiązkach prawnych. Pracodawcy w Polsce są zobligowani do przestrzegania zasad BHP, które opisują m.in. wytyczne dotyczące apteczek zakładowych. Jeśli dana firma ma również oddziały za granicą, warto zapoznać się z lokalnymi przepisami, ponieważ mogą różnić się od polskich przepisów. Ponadto apteczki przemysłowe są istotne z biznesowego punktu widzenia – używając ich, można skrócić okres niedostępności pracowników przez szybkie udzielenie pomocy po wypadku.
Apteczki pierwszej pomocy – nie tylko w pracy
Co istotne, wymagania w zakresie apteczek pierwszej pomocy obejmują nie tylko zakłady pracy. Wyposażenie tego typu jest obowiązkowe również w szkołach i na uczelniach, a także w obiektach hotelarskich i na statkach. W przypadku samochodów osobowych na terenie Polski nie ma takiego wymogu, jednak wiele państw Europy – w tym niektóre kraje sąsiadujące z Polską – nakładają na kierowców obowiązek posiadania apteczki w samochodzie. Dlatego przed wyjazdem za granicę należy zapoznać się z przepisami w danym kraju. Szczegółowe wytyczne dla poszczególnych obiektów są opisane w stosownych ustawach i innych aktach prawnych.
