Apteczki - podstawy prawne

Każdy pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia bezpiecznych warunków pracy swojej załodze, a w razie pojawienia się ewentualnych zagrożeń musi zagwarantować im odpowiednie środki ochrony i narzędzia do ratowania zdrowia i życia. Wymaga tego Kodeks pracy, a jednym z jego najważniejszych zapisów jest dysponowanie apteczką pierwszej pomocy, w której powinny znajdować się elementy ułatwiające m.in. zaopatrywanie ran czy udzielanie pomocy. 

Obowiązek posiadania apteczki pierwszej pomocy wynika z regulacji prawnych. Poniżej przedstawiamy niektóre z przepisów dotyczące wyposażenia stanowisk w apteczki i sprzęt pierwszej pomocy.  

Zakłady pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zm.)

• § 44. 1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy. 

W szczególności pracodawca powinien zapewnić: 

1. Punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach), w których wykonywane są prace powodujące duże zagrożenia wypadkowe lub wydzielanie się par, gazów albo pyłów szkodliwych dla zdrowia — wyposażone w niezbędny sprzęt i inne środki do udzielania pierwszej pomocy, 
2. Apteczki w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy. 

• § 44. 2. Ilość, usytuowanie i wyposażenie punktów pierwszej pomocy i apteczek powinny być ustalone w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, z uwzględnieniem rodzajów i nasilenia występujących zagrożeń.
• § 44. 3. Obsługa punktów i apteczek, o których mowa w ust. 1, na każdej zmianie powinna być powierzana wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy.
• § 44. 4. W punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach, powinny być wywieszone instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku oraz wykazy pracowników, o których mowa w ust. 3.
• § 44. 5. Punkty pierwszej pomocy i miejsca usytuowania apteczek powinny być odpowiednio oznakowane, zgodnie z Polską Normą, i łatwo dostępne. 

Z powyższych przepisów nie wynika, w jakich miejscach powinny być rozmieszczone apteczki w firmie ani to, ile powinno ich być. Każdorazowo powinien o tym decydować pracodawca, najlepiej po konsultacjach z ekspertami, na przykład lekarzem lub inspektorem BHP. Warto pamiętać, że inne przepisy obowiązują w przypadku pomieszczeń biurowych, a inne w przypadku hal magazynowych czy produkcyjnych. 

Kto odpowiada za obsługę apteczek i jak znaleźć taką osobę? 

Tak jak wspomnieliśmy, za obsługę apteczek odpowiadają odpowiednio przeszkoleni pracownicy. Skąd inni zatrudnieni mają wiedzieć, o kogo chodzi? Mówią o tym art. 207¹ § 1 i 2 Kodeksu pracy. 

• § 1. Pracodawca jest obowiązany przekazywać pracownikom informacje o:  
  zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników;  
  2) działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń, o których mowa w pkt 1;  
  3) pracownikach wyznaczonych do:  
  a) udzielania pierwszej pomocy,  
  b) wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników.  
• § 2. Informacja o pracownikach, o których mowa w § 1 pkt 3, obejmuje:  
  1) imię i nazwisko;  
  2) miejsce wykonywania pracy;  
  3) numer telefonu służbowego lub innego środka komunikacji elektronicznej.  

Warto też wiedzieć, jak powinny być oznaczone miejsca, w których znajdują się apteczki. Zgodnie z normą PN-EN ISO 7010 takim symbolem jest biały krzyż na zielonym tle.

Nie ma w przepisach informacji o tym, jakie jest wyposażenie apteczki w zakładzie pracy. Wykaz konkretnych artykułów określają normy DIN, jednak warto pamiętać, że nie są one obowiązkowe w polskim prawie, a poza tym w przypadku różnych miejsc pracy różne są wymagania, a zatem na wyposażenie apteczki powinien mieć wpływ charakter wykonywanych obowiązków.

Szkoły i placówki szkolne (Dz.U.03.6.69)

• § 20. Pomieszczenia szkoły i placówki, w szczególności pokój nauczycielski, laboratoria, pracownie, warsztaty szkolne, pokój nauczycieli wychowania fizycznego, kierownika internatu (bursy) oraz kuchnię, wyposaża się w apteczki zaopatrzone w środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy i instrukcję o zasadach udzielania tej pomocy. 

Wyższe uczelnie (Dz.U.98.37.209)

• § 9. 1. Jeżeli miejsce, w którym mają być prowadzone zajęcia, lub stan znajdujących się w nim urządzeń może stwarzać zagrożenie dla bezpieczeństwa studentów, prowadzący zajęcia jest obowiązany nie dopuścić do zajęć lub przerwać je, powiadamiając o tym niezwłocznie bezpośredniego przełożonego, podając motywy swojej decyzji. 
• § 9. 2. Prowadzący zajęcia w warsztatach, pracowniach specjalistycznych, laboratoriach oraz zajęcia wychowania fizycznego powinni być przeszkoleni w zakresie podstawowych zasad udzielania pierwszej pomocy. 
• § 9. 3. W pomieszczeniach uczelni, a w szczególności w warsztatach, laboratoriach, pracowniach specjalistycznych, sekretariatach rektora, dziekana, dyrektora administracyjnego, powinny się znajdować apteczki, wyposażone w niezbędne środki farmaceutyczne i materiały medyczne, których okres ważności nie upłynął, wraz z instrukcją o zasadach udzielania pierwszej pomocy. Wykorzystane środki i materiały do udzielania pierwszej pomocy powinny być na bieżąco uzupełniane. 

Obiekty hotelarskie (Dz.U.02.142.1190)

• Załącznik Nr 2 - Wymagania co do wyposażenia, kwalifikacji personelu oraz zakresu świadczonych usług, w tym usług gastronomicznych dla pensjonatów:
  • poz. 35: Udzielanie pierwszej pomocy w nagłych wypadkach - apteczka, personel przeszkolony w zakresie pomocy przedlekarskiej, przywołanie pomocy lekarskiej.

W obiektach, w których gromadzą się ludzie, powinno się umieszczać odpowiednio wyposażone apteczki. Dzięki temu jest zagwarantowana możliwość udzielenia pierwszej pomocy potrzebującym. Wprawdzie przepisy nie wskazują na to, co musi być w apteczce, ale dobrym wyborem są wskazania zawarte w niemieckich normach DIN, czyli m.in. opatrunki, chusty, kompresy, elastyczne opaski oraz opis sposobu udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej.

Statki (Dz. U. Nr 194, poz. 1904)

• Na podstawie art. 20 ust. 5 pkt 3–8 Ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o pracy na morskich statkach handlowych (Dz. U. Nr 61, poz. 258 ze zm..) zarządza się, co następuje: 
  • § 1. Rozporządzenie odnosi się do morskich statków handlowych, w tym rybackich, o polskiej przynależności, łącznie z zainstalowanymi na nich łodziami i tratwami ratunkowymi. 
  • § 2. Apteczka okrętowa jest to zestaw gotowych produktów leczniczych i wyrobów medycznych przeznaczonych do zaspokajania potrzeb zdrowotnych członków załogi i pasażerów w czasie trwania rejsu. 
  • § 3. W zależności od kategorii jednostek pływających statki morskie wyposaża się w apteczki okrętowe następujących typów: 

1. 1. typ A - dla jednostek pełnomorskich bez ograniczenia zasięgu i czasu trwania podróży,
   2. typ B - dla jednostek pełnomorskich uprawiających żeglugę w odległości: mniejszej niż 150–175 mil morskich od portu, w którym możliwe jest udzielenie pomocy medycznej, lub w zasięgu pomocy udzielanej drogą lotniczą; w ten typ apteczek okrętowych wyposażane są również duże rybackie kutry łowiące na łowiskach Morza Bałtyckiego; w przypadku statków udających się do strefy malarycznej ilość profilaktycznych leków przeciwmalarycznych uzależnia się od liczby członków załogi i pasażerów oraz od przewidywanego czasu pobytu w strefie malarycznej, 
   3. typ C - dla jednostek portowych, łodzi i statków pozostających w pobliżu brzegów lub nieposiadających kabiny mieszkalnej innej niż sterówka, a także łodzi i tratw ratunkowych.

Samochody

• Obecnie w Polsce nie ma obowiązku posiadania apteczki w samochodach osobowych. Prawo nakłada jednak obowiązek udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku i każdy powinien zdawać sobie sprawę, że może stanąć wobec konieczności niesienia pomocy poszkodowanym. Wówczas odpowiednio wyposażona apteczka samochodowa może zabezpieczyć ratownika przed niebezpiecznymi chorobami zakaźnymi oraz umożliwić udzielenie skutecznej pomocy. Warto wiedzieć, że w większości krajów UE istnieje obowiązek wyposażenia samochodu w apteczkę!
• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (Dz. U. z dnia 26 lutego 2003 r.): 
  • § 18. 1. Autobus powinien być wyposażony w: 5) apteczkę doraźnej pomocy. 
  • § 24. 1. Taksówkę wyposaża się w: 6) apteczkę doraźnej pomocy. 
  • § 40. 2. Samochód ciężarowy przewożący osoby poza kabiną kierowcy i pomieszczenie przystosowane do przewozu osób powinny być wyposażone w: 6) apteczkę doraźnej pomocy. 
  • § 43. 1. Pojazd silnikowy przeznaczony do nauki jazdy i egzaminowania, z zastrzeżeniem ust. 2, powinien być wyposażony w: 7) apteczkę doraźnej pomocy. 

Dlaczego warto mieć apteczkę w aucie?

Okazuje się, że obowiązek wyposażenia w apteczkę spoczywa na właścicielach i kierowcach pojazdów zajmujących się przewozem osób. W przypadku prywatnych aut takiego wymogu nie ma. Jednak należy mieć na uwadze, że obowiązkowe w polskim prawie jest udzielenie pierwszej pomocy. Mówi o tym Kodeks karny w art. 162: 

• § 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 
• § 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej. 

Dlatego warto mieć pod ręką odpowiednie artykuły, a dostępne na rynku apteczki samochodowe dają takie możliwości. Wówczas w sytuacji, kiedy konieczne będzie udzielenie pomocy jakiemukolwiek poszkodowanemu, będzie się mieć dodatkowe możliwości udzielenia pomocy. 

 Przepisy dotyczące kierowców (Dz. U. z 1997 r. Nr 98, poz. 602) 

• Art. 44. 1. Kierujący pojazdem w razie uczestniczenia w wypadku drogowym jest obowiązany:

1. 1. zatrzymać pojazd, nie powodując przy tym zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego,
   2. przedsięwziąć odpowiednie środki w celu zapewnienia bezpieczeństwa ruchu w miejscu wypadku,
   3. niezwłocznie usunąć pojazd z miejsca wypadku, aby nie powodował zagrożenia lub tamowania ruchu, jeżeli nie ma zabitego lub rannego,
   4. podać swoje dane personalne, dane personalne właściciela lub posiadacza pojazdu oraz dane dotyczące zakładu ubezpieczeń, z którym zawarta jest umowa obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, na żądanie osoby uczestniczącej w wypadku.

• Art. 44. 2. Jeżeli w wypadku jest zabity lub ranny, kierujący pojazdem jest obowiązany:

1. 1. udzielić niezbędnej pomocy ofiarom wypadku oraz wezwać pogotowie ratunkowe i Policję,
   2. nie podejmować czynności, które mogłyby utrudnić ustalenie przebiegu wypadku,
   3. pozostać na miejscu wypadku, a jeżeli wezwanie pogotowia lub Policji wymaga oddalenia się – niezwłocznie powrócić na to miejsce.

• Art. 44. 3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do innych osób uczestniczących w wypadku. 

Przepisy dotyczące producentów apteczek (Dz.U. Nr 251/2004 r. poz. 2514) 

Zobacz tekst całego Rozporządzenia